او یک بار با هوشیاری از ترور جست و جانباز هسته‌ای شد. اما برای دومین بار شهید این راه پرافتخار شد. متخصصی که معتقد بود با انرژی هسته‌ای می‌توان برای هزار سال آینده انرژی ایران را تامین کرد و برای خودکفایی در این زمینه نباید دربرابر زیاده خواهی دشمنان انعطاف نشان داد.
مدیر و متخصص
فریدون عباسی دوانی یکی از چهره‌های برجسته علمی، نظامی و سیاسی ایران بود که در طول زندگی خود نقش‌های متعددی را در عرصه‌های مختلف ایفا کرد. او به‌عنوان دانشمند هسته‌ای، مدیر ارشد اجرایی، پاسدار بازنشسته و سیاستمدار شناخته می‌شود. عباسی در دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی(از سال ۱۳۹۹) به‌عنوان نماینده مردم حوزه انتخابیه کازرون و کوه‌چنار در استان فارس فعالیت داشت و به دلیل تخصص و تجربه‌اش در حوزه انرژی، ریاست کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی را با رای مردم بر عهده گرفت.
وی در دولت دهم به ریاست محمود احمدی‌نژاد، از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲، سمت معاونت رییس‌جمهور و ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را عهده‌دار بود و در این جایگاه نقش مهمی در پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای کشور ایفا کرد.
از منظر علمی، فریدون عباسی یکی از دانشمندان برجسته هسته‌ای ایران به شمار می‌رفت. وی دانش‌آموخته دکتری فیزیک هسته‌ای از دانشگاه شهید بهشتی بود و علاوه بر آن، دکتری مهندسی هسته‌ای را از دانشگاه صنعتی امیرکبیر دریافت کرده بود. از سال ۱۳۷۲ به‌عنوان عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه امام حسین(ع) وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مشغول به کار شد و در نهایت ریاست گروه فیزیک این دانشگاه را بر عهده گرفت. عباسی همچنین عضو شورای مرکزی انجمن هسته‌ای ایران بود و در سال ۱۳۸۶ از سوی محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور وقت، به‌عنوان استاد نمونه کشوری مورد تقدیر قرار گرفت.
کودکی و پیشینه خانوادگی
فریدون عباسی دوانی در ۱۷ شهریور ۱۳۳۷ در شهر آبادان چشم به جهان گشود. اصالت خانوادگی او به روستای دوان در شهرستان کازرون استان فارس بازمی‌گردد؛ اما خانواده او پیش از تولدش، به استان خوزستان مهاجرت کرده بودند و در شهر آبادان ساکن شدند. بنابراین، اگرچه محل تولد عباسی آبادان است، ریشه فرهنگی و هویتی او به دوان کازرون مربوط می‌شود.
پدر و مادر فریدون عباسی یعنی خانواده عباسی دوانی، اصالتا اهل روستای دوان بودند و در همان ارزش‌ها و فرهنگ اصیل ایرانی-شیرازی بزرگ شدند. پس از تصمیم و مشورت بین مادر و پدرش سید حسین عباسی به خوزستان مهاجرت و خانواده او در آبادان اقامت کردند. در خانواده عباسی، روحیه مذهبی، مهمان‌نوازی و تعهد به ارزش‌های اصیل اسلامی-ایرانی حاکم بود و همین فضا در شکل‌گیری شخصیت فریدون عباسی نقش اساسی داشت.
دوران کودکی فریدون عباسی عمدتا در شهر آبادان سپری شد و وی همانند بسیاری دیگر از فرزندان خانواده‌های مهاجر روستاهای فارس به خوزستان، با هنجارهای زندگی کارگری، تلاش جمعی و ساده‌زیستی آشنا شد. او از همان سال‌های کودکی تحت تربیت خانوادگی مبتنی بر اعتقادات دینی و آموزه‌های اخلاقی قرار گرفت و این تربیت، پشتوانه ورود او به عرصه‌های علمی، جهادی و انقلابی در سال‌های بعد شد.
از دوران دفاع مقدس تا مدیریت سازمان انرژی اتمی
پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، فریدون عباسی به سرعت به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد و فعالیت‌های جهادی خود را، که ریشه در تجربه زیسته‌اش در خانواده‌ای پرکار، مذهبی و پایبند به اصول داشت، ادامه داد. در سال‌های دفاع مقدس، فریدون عباسی طی سه دوره مختلف در جبهه‌های جنوب در جنگ ایران و عراق حضور فعال داشت و همزمان، مسئولیت حمایت لجستیکی جهاد سازندگی فارس را در مناطق عملیاتی بر عهده داشت. او از یاران نزدیک شهید محمد جهان‌آرا و دیگر فرماندهان سرشناس دفاع مقدس در عرصه‌های نبرد خوزستان بود؛ نقشی کلیدی در پشتیبانی و جهاد مهندسی جنگ ایفا کرد و همواره کنار رزمندگان حضور داشت.
نیروهای جهاد سازندگی استان فارس با فعالیت شبانه‌روزی، نقش ستون فقرات پشتیبانی عملیات را برعهده داشتند تا رزمندگان بدون نگرانی از کمبود امکانات و تجهیزات، با تمرکز بیشتری در خط مقدم بجنگند. بدین ترتیب، محیط خانوادگی و اجتماع مهاجرنشین آبادان، به همراه پیوند با ریشه‌های اصیل فرهنگی دوان کازرون، هویت چندبعدی و مقاومتی در شخصیت فریدون عباسی ایجاد کرد تا به یکی از برجسته‌ترین دانشمندان و مدیران هسته‌ای معاصر ایران بدل شود.
در آن زمان، جهاد نقشی سازمان‌یافته‌تر در مهندسی جنگ داشت. او در سال ۱۳۷۲ به هیات علمی دانشگاه امام حسین پیوست و چند سال بعد، ریاست دانشکده فیزیک را بر عهده گرفت. عباسی از متخصصان برجسته لیزر در وزارت دفاع و از انگشت‌شمار کارشناسان جداسازی ایزوتوپ بود و مسئولیت آموزش و تحقیقات هسته‌ای وزارت دفاع را نیز داشت.
تعریف و جایگاه فیزیک هسته‌ای
فیزیک هسته‌ای، شاخه‌ای بنیادین از علوم فیزیک است که به مطالعه ساختار، رفتار و واکنش‌های هسته اتم‌ها می‌پردازد. فردی با مدرک دکتری در فیزیک هسته‌ای، مانند فریدون عباسی، که فارغ‌التحصیل دانشگاه شهید بهشتی است، یک محقق و متخصص در این زمینه به‌شمار می‌رفت. این رشته تمرکز بر مباحث نظری و آزمایشگاهی دارد و بستری برای درک عمیق پدیده‌های هسته‌ای و توسعه فناوری‌های مرتبط فراهم می‌کند.
متخصصان فیزیک هسته‌ای، واکنش‌هایی چون شکافت هسته‌ای(Fission) و همجوشی هسته‌ای(Fusion) را به‌طور تخصصی بررسی می‌کنند.
علاوه بر این، دانش دقیق درباره این واکنش‌ها امکان تولید ایزوتوپ‌های پزشکی مهمی مانند مولیبدن-۹۹ را فراهم می‌کند؛ ایزوتوپی که در تشخیص و درمان بیماری‌های جدی ــ از جمله سرطان ــ نقشی جدی دارد و هر سال جان هزاران بیمار را نجات می‌دهد. بدون این دانش فیزیکی عمیق، دستیابی به تولید انرژی پایدار و مستقل با موانع جدی مواجه می‌شود و نیز فناوری‌های پزشکی پیشرفته مؤثر به‌طور چشم‌گیری محدود خواهد شد. بنابراین، پیشرفت این تحقیقات ضرورتی بنیادین برای خودکفایی و پیشرفت ایران در عرصه جهانی به‌شمار می‌آید و هر گام علمی در این حوزه، می‌تواند تضمینی برای امنیت، سلامت و رفاه جامعه باشد.
یکی دیگر از حوزه‌های حیاتی فیزیک هسته‌ای، اندازه‌گیری و تحلیل تابش‌های هسته‌ای(آلفا، بتا، گاما و نوترون) است که توسط ابزارهای پیشرفته نظیر آشکارسازهای تابش(دتکتورها) انجام می‌شود. این کار نیازمند مهارت و دقت بالاست و متخصصان ایرانی مانند فریدون عباسی دوانی، در طراحی و ساخت این آشکارسازها و سیستم‌های ثبت داده‌های هسته‌ای، نقش برجسته‌ای در پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران داشته‌اند. این فرآیند، برای بهره‌گیری بهینه و ایمن از توان هسته‌ها در خدمت بشر، ضرورت مطلق دارد.
این تخصص مانند کلیدی است که درهای ظرفیت‌های جدید را می‌گشاید؛ بدون برخورداری از تجهیزات و دانش کافی در حوزه آشکارسازی و تحلیل تابش، دسترسی به درمان‌های پزشکی نوین محدود می‌شود و رشد صنعتی و امنیت ملی نیز به‌شدت آسیب‌پذیر خواهد شد.
امروزه، با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای شبیه‌سازی پیشرفته مانند MCNPX یا FLUKA (که در آثار علمی عباسی نیز به آن‌ها اشاره شده)، فیزیکدانان هسته‌ای قادرند رفتار ذرات و تابش‌ها را در شرایط متنوع و پیچیده به‌صورت مجازی مدل‌سازی کنند. این شبیه‌سازی‌ها در طراحی بهینه رآکتورها، پیش‌بینی عملکرد مواد در محیط پرتوزا و بهینه‌سازی فرآیند غنی‌سازی اورانیوم اهمیت دارند و نقش کلیدی در افزایش بازده و ایمنی تاسیسات هسته‌ای ایفا می‌کنند.
دکتری مهندسی هسته‌ای، تبدیل علم به فناوری عملی
مهندسی هسته‌ای، برخلاف فیزیک هسته‌ای که بیشتر بر جنبه‌های نظری تمرکز دارد، رشته‌ای است که علم را به فناوری و کاربردهای عملی تبدیل می‌کند. فردی با مدرک دکتری مهندسی هسته‌ای، مانند فریدون عباسی که این مدرک را از دانشگاه صنعتی امیرکبیر دریافت کرده، بر طراحی، ساخت و مدیریت سیستم‌های هسته‌ای تمرکز دارد. این رشته پلی بین تئوری و عمل است و مستقیما با اجرای پروژه‌های هسته‌ای مرتبط است.
اگرچه فیزیک‌دان هسته‌ای بیشتر بر چرایی و چگونگی پدیده‌های هسته‌ای تمرکز دارد و مهندسی هسته‌ای بر چگونه ساختن و چگونه استفاده کردن متمرکز است، این دو رشته در عمل مکمل یکدیگر هستند. یک برنامه هسته‌ای موفق، مانند برنامه ایران، به هر دو نیاز دارد: فیزیکدانان هسته‌ای، پایه‌های علمی را فراهم می‌کنند؛ مثلا محاسبات دقیق برای واکنش‌های هسته‌ای یا طراحی هدف‌های نوترونی(کاری که عباسی انجام داده). مهندسان هسته‌ای، این دانش را به سیستم‌های عملی تبدیل می‌کنند؛ مثلا ساخت رآکتور یا شتاب‌دهنده.
فریدون عباسی دوانی، با داشتن مدرک دکتری در هر دو رشته، نمونه‌ای بارز از ترکیب این دو مهارت است. او هم در تحقیقات بنیادین(مانند طراحی آشکارسازها و شبیه‌سازی‌ها) و هم در کاربردهای عملی(مانند ساخت شتاب‌دهنده‌ها و مدیریت سازمان انرژی اتمی) نقش داشته است. این ترکیب، او را به یکی از ستون‌های برنامه هسته‌ای ایران تبدیل کرد. عباسی در زمان ریاست سازمان انرژی اتمی، بر پروژه‌های حساس نظارت داشت و پس از ترور نافرجام در سال ۱۳۸۹، به نمادی از مقاومت علمی ایران تبدیل شد.
دانشمندی که از ترور نمی‌ترسید!
قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت سازمان ملل در سال ۱۳۸۶، با هدف سرکوب برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، دانشمندانی مانند فریدون عباسی را به‌عنوان «دانشمند ارشد وزارت دفاع و مرتبط با موسسه فیزیک کاربردی» هدف تحریم‌های ظالمانه قرار داد. این تحریم‌ها، که دارایی‌های این افراد را مسدود و سفرهایشان را ممنوع کرد، بخشی از فشارهای غیرقانونی آمریکا و متحدان غربی‌اش بود که به بهانه‌های واهی، حق مسلم ایران برای بهره‌مندی از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز، مطابق با معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT)، را نقض کرد. این اقدامات دانشمندان ایرانی را هدف قرار داد و با حوادثی مانند سوءقصد نافرجام به فریدون عباسی در ۸ آذر ۱۳۸۹، همزمان با ترور شهید مجید شهریاری، نشان‌دهنده عمق خصومت غرب با پیشرفت علمی و استقلال ایران بود.
فریدون عباسی با تکیه بر تجارب گذشته در روابط ایران و کشورهای غربی، بر این باور بود که سیاست نرم‌خویی و انعطاف‌پذیری ایران در مقابل غرب، به‌خصوص پذیرش موافقت‌نامه‌های فراتر از پیمان منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و تسلیم دست‌آوردهای کشوری، نه‌تنها فشار مخالفان را کاهش نداده، بلکه حرص و ولع آنان را برای سرکوب شدیدتر ایران و جهان اسلام بیشتر کرده است.
عباسی تصریح می‌کرد که غرب، خصوصا آمریکا و رژیم صهیونیستی، در پی ریشه‌کن ساختن اندیشه مقاومت جمهوری اسلامی است که امروز در منطقه و جهان گسترش یافته و خطری برای سلطه استعماری آنان به‌شمار می‌رود. وی هشدار می‌داد که اگر ایران از آرمان‌های خویش دست بردارد، غرب تنها سود اندکی به ایران خواهد بخشید، اما منابع ملی را چپاول کرده و استقلال کشور را از میان خواهد برد. آمریکا و رژیم صهیونیستی حق تحریم دانشمندان هسته‌ای ایران را نداشته‌اند، زیرا این تحریم‌ها غیرقانونی و برخلاف اصول حقوق بشر است و تلاشی آشکار برای جلوگیری از پیشرفت علمی یک ملت مستقل و سرکوب حق مشروع آن برای دستیابی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای محسوب می‌شود.
شهادت او پایان‌بخش زندگی پر فراز و نشیب این دانشمند و سیاستمدار ایرانی بود که عمر خود را وقف خدمت به کشور در عرصه‌های علمی، نظامی و سیاسی کرد. عباسی با فعالیت‌هایش در حوزه هسته‌ای و نقش‌آفرینی در سیاست داخلی ایران، نام خود را به‌عنوان یکی از چهره‌های تاثیرگذار در تاریخ معاصر کشور ثبت کرده است.
دیدگاهتان را بنویسید