پژوهشکده «زیست‌فناوری محیط‌زیست و صنعت» یکی از سه پژوهشکده پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری است که مهم‌ترین پژوهش‌ها و تحقیقات مرتبط با زیست‌فناوری در حوزه‌های محیط‌زیست و صنعت در آن صورت می‌گیرد. ریاست این پژوهشکده با دکتر «سید صفاعلی فاطمی» است. دکتر فاطمی فارغ‌التحصیل دکتری مهندسی شیمی با گرایش زیست‌فناوری از دانشگاه تربیت‌مدرس است و از سال ۱۳۸۲، در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری فعالیت خود را آغاز کرده و در این سال‌ها به تحقیق و پژوهش در این پژوهشگاه مشغول بوده است. توسعه سویه‌های صنعتی و بهینه‌سازی و تولید فرآورده‌های زیستی، مهم‌ترین حوزه پژوهش‌های اوست. تولید انواع پروتیین‌های ترکیب دارویی و آنتی‌بادی، تولید انواع آنزیم‌های صنعتی، متابولیت‌های ثانویه، طراحی و ساخت انواع بیورآکتورها و راه‌اندازی خط‌تولید اتانول زیستی در زمان کرونا و نهایتا انتخاب به‌عنوان فناور برتر کشور در سال ۱۴۰۱ از اقدامات برجسته دکتر فاطمی است، گفت‌وگوی نشریه «دانشمند» با این دانشمند ایرانی را بخوانیم.
آقای دکتر در پژوهشکده محیط‌زیست و صنعت، چه تحقیقاتی صورت می‌گیرد و این پژوهشکده شامل چه بخش‌هایی است؟
در ساختار پژوهشکده زیست‌فناوری محیط‌زیست و صنعت، سه گروه «مهندسی زیست فرآیند»، «زیست‌فناوری سامانه‌ای» -اکنون با نام گروه زیست سامانه‌ها و هوش مصنوعی شناخته می‌شود- و «گروه انرژی و محیط‌زیست» فعالیت می‌کنند.
درحال‌حاضر این پژوهشکده چهار آزمایشگاه اصلی داشته و از تجهیزات فنی پیشرفته‌ای مانند سامانه‌های سروری و بانک‌های داده تا تجهیزات تحقیقات مولکولی و توسعه فرآیندهای زیستی برخوردار است.
۲۲ عضو هیات‌علمی فعال این پژوهشکده، در طیف وسیعی از تخصص‌ها در حوزه‌های مهندسی شیمی، میکروبیولوژی، ژنتیک مولکولی، بیوشیمی، شیمی، زیست‌فناوری و… در کنار یکدیگر مشغول فعالیت هستند. رسالت کلی این پژوهشکده، توسعه سویه‌های صنعتی و فرآیندهای زیستی است، یعنی از میکروارگانیسم‌ها یا موجودات زنده برای تولید فرآورده‌های زیستی استفاده می‌شود.
این تحقیقات درنهایت منجر به تولید کدام محصولات می‌شود؟
محققان این پژوهشکده روی چند دسته از محصولات کار می‌کنند؛ دسته اول شامل انواع داروهای پروتیینی نوترکیب، ضدمیکروب‌ها و داروهای پپتیدی است. دسته دوم شامل انواع آنزیم‌های صنعتی و اسیدهای آمینه هستند. دسته سوم حوزه غذای انسان و خوراک دام است و از دل این تحقیقات، شرکت‌های دانش‌بنیانی ایجاد شده که بسیار تاثیرگذار هستند.
ساخت انواع زیست حسگرها برای تشخیص و اندازه‌گیری مقادیر بسیار کم مواد سمی از دیگر زمینه‌های تحقیقاتی پژوهشکده است. مطالعه و طراحی سامانه‌های جدید انتقال دارو نیز از زمینه‌های فعال پژوهشی همکاران است.
موضوع بعدی که در این پژوهشکده پیگیری می‌شود موضوع محیط‌زیست است که زمینه تحقیقات آن به رفع آلاینده‌ها و رنگ‌ها و همچنین تولید سوخت‌های زیستی و… مربوط می‌شود.
در این پژوهشکده، چند دسته طرح وجود دارد که معمولا در امتداد یک سلسله تحقیقات کاربردی است که علاوه بر حمایت ازسوی پژوهشگاه، ازسوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بنیاد علم ایران و ستاد زیست‌فناوری معاونت علمی موردحمایت قرار می‌گیرند.
طرح‌های پژوهش‌های کاربردی، معمولا برای پاسخ دادن به یک هدف مشخص انجام می‌شود تا یک چالش را برطرف کند.
علاوه‌برآن، طرح‌های تقاضامحوری هم هستند که مستقیما از دل صنعت بیرون می‌آیند تا نیاز و چالش‌های صنعت برطرف شود، صنایع لبنی، شوینده، محصولات نوترکیب دارویی، نمونه‌هایی از سفارش‌دهندگان این تحقیقات به شمار می‌روند.
آیا پژوهشکده در زمینه طرح‌های بین‌المللی هم فعالیت می‌کند؟
در این پژوهشکده، طرح‌های بین‌المللی باارزشی نیز وجود دارد که باعث ارتقای سطح علمی تحقیقاتی، چاپ مقالات مشترک، ثبت اختراعات بین‌المللی یا داخلی، توسعه یک فناوری و… می‌شود که درنهایت طی قراردادهایی به صنعت منتقل می‌شوند.
در این پژوهشکده علاوه بر طرح‌های پژوهشی، در حوزه آموزش هم فعال هستید؟
آموزش دانشجویان در این پژوهشکده در قالب دو دوره زیست‌فناوری صنعت و محیط‌زیست و زیست‌فناوری میکروبی برای دانشجویان کارشناسی و ارشد برقرار است. برای دانشجویان دکتری ژنتیک مولکولی نیز دوره آموزشی وجود دارد. ضمن این‌که این پژوهشکده میزبان دانشجویان تحصیلات تکمیلی از سراسر کشور است که برای گذراندن پایان‌نامه‌های خود مراجعه می‌کنند. همچنین پذیرایی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی در قالب کارآموز و کارورز از دیگر فعالیت‌های آموزشی این پژوهشکده به شمار می‌رود.
دیدگاهتان را بنویسید