«زوج هنری»، اصطلاحی است برای توصیف آدم‌هایی که وقتی در کنار هم قرار گرفته‌اند، توانسته‌اند دنیای جدید و آثاری نو را خلق کنند، آنها به‌عنوان مکمل یکدیگر نمی‌توانسته بدون دیگری به موفقیت برسند اما وقتی کنار هم قرار گرفته، یک دنیا موفقیت را ردیف کرده‌اند. داستان زندگی زوج دانشمندی که در این شماره نشریه «دانشمند» و در صفحات «روایت یک دانش‌بنیان» برایتان بازگو می‌کنیم، اگرچه مستقیما به زندگی یک زوج هنری مربوط نیست، روایتگر زندگی «زوجی» است که «هنر» آنها «ساختن» است. آنها از اسپانیا بازگشتند تا با وجود مشکلات گوناگون، در ایران تلاش کنند و بسازند تا فرزندشان و فرزندان ایران زیباتر زندگی کنند.
از کاتالونیا به تهران
هر وقت می‌پرسند چرا با وجود شرایط خوب کاری و تحصیلات عالی از غرب به ایران بازگشتید، تنها یک جواب دارم: «اینجا خانه ماست، اینجا خانه پدری ماست. ما برگشتیم، درست مثل بازگشت یک دانشجو از تهران به خانه پدری‌اش در شهرستان».
این نخستین جملاتی است که بین من و این زوج شگفت‌انگیز کارآفرین و دانشمند ردوبدل می‌شود.
«دکتر ابراهیم اکبرزاده» و خانم «زهرا خیرالدین» همان زوج جوانی هستند که درباره‌شان صحبت می‌کنیم، خلاصه چندخطی داستان زندگی‌شان این‌طور می‌شود: آنها برای تحصیل به دانشگاه کاتالونیا در اسپانیا رفتند. آقا ابراهیم در رشته متالورژی و خانم خیرالدین در رشته مخابرات-برق تحصیل کرد. بعد از پایان تحصیلات با آن‌که شرایط کاری خوبی برایشان پیش می‌آمد، به ایران و به خاک اجدادی برگشتند و با تاسیس شرکتی دانش‌بنیان در پارک فناوری پردیس، کاری بزرگ را شروع کردند.
شرکت دانش‌بنیان آنها، اکنون در زمینه تحقیق و توسعه در حوزه مواد پیشرفته و فناوری نانو و همچنین توسعه محصولات بر پایه دانش نانو فعالیت می‌کند.
چطور متولد شدیم؟
خانم خیرالدین در توضیح نخستین گام‌هایی که برای رسیدن به آرزوهایشان برداشته‌اند، می‌گوید: من و همسرم در رشته‌های متفاوتی تحصیل می‌کردیم. آقا ابراهیم در رشته مواد و متالورژی و من در رشته مخابرات و برق اما وقتی خواستیم کار حرفهای را شروع کنیم، می‌دانستیم که به‌تنهایی و جداجدا به جایی نمی‌رسیم و این بود که فعالیتمان را با یکدیگر هم مسیر کردیم تا بتوانیم تاثیرگذارتر عمل کنیم؛ البته کار ساده‌ای نبود و رسیدن به این‌جایی که امروز ایستاده‌ایم، چالشی بسیار سخت و درعین‌حال جذاب بود. ما حوزه‌های مختلف را تست کردیم، زمین خوردیم و بلند شدیم تا این‌که به حوزه موفقیتمان یعنی نانومواد رسیدیم.
ثبت اختراع و ثبت یک شرکت، نقطه عطف زندگی این زوج است و آنها در این شرکت سعی می‌کنند تا ایده‌هایی را که در ذهن دارند و کاربردی به نظر می‌رسد، عملی کنند و در نوآورترین منطقه کشور یعنی «پارک فناوری پردیس»، راه پرپیچ‌وخم کارآفرینی را با وجود موانع بسیار زیاد طی کنند.
در ابتدا، آنها بر سیستم‌های «نیروگاه‌های کوچک خورشیدی و تجدیدپذیر بادی» متمرکز شده و ایده‌هایی هم در زمینه زغال‌های صنعتی داشتند. تولید محصولات بهداشتی هم از دیگر ایده‌هایی بود که در ذهن داشتند اما با گذشت زمان و از طریق آزمون و خطا متوجه شدند باید در مسیر تولید نانومواد قدم بگذارند و به‌این‌ترتیب وارد این حوزه شده و با جدیت و پیگیری موفق شدند ۲۶ نوع نانومواد را به بازار عرضه کرده و علاوه بر سهم بزرگی از بازار ایران، سهمی از بازار کشورهای ترکیه، آلمان و… را به دست بیاورند. با آن‌که تحریم‌ها کار را بسیار دشوار و طاقت‌فرسا کرده اما توانمندی و قدرت آنها به حدی است که می‌توانند نانومواد مختلف را در مقیاس‌های بزرگ به تولید برسانند.
آنها اکنون برای اولین‌بار در کشور، نانوموادی را در حوزه دندان‌پزشکی تولید کرده‌اند که مانع پوسیدگی دندان‌های شیری می‌شود و نکته جالب این‌که آنها برای نخستین‌بار از این ماده روی دندان‌های فرزند خودشان استفاده کردند.
شرکت آنها طی سال‌های فعالیتشان گسترش یافته و آنها اکنون در دو شرکت، فیلترهای آنتی‌باکتریال برای تصفیه آب خانگی و صنعتی، رنگدانه‌های پلیمری، ساینده‌ها، زغال صنعتی، جاروبگ‌های صنعتی، محصولات آرایشی بهداشتی، مواد دندانی و خیلی مواد دیگر را با هدف تولید دانش فنی و کاهش واردات و درنهایت ارزآوری برای کشور تولید می‌کنند.
توسعه یک شرکت با تولد دو شرکت
اما آنها در همین‌جا متوقف نمی‌شوند، شرکت را توسعه می‌دهند و از دل یک شرکت، دو شرکت بیرون می‌کشند؛ شرکت‌هایی که مستقل از یکدیگر در فضای دانش‌بنیان فعالیت می‌کند.
تمرکز جدی این روزهای آنها در صنعت خودروسازی یا فرآیند تولید خودرو است و ازآن‌جاکه واردات مواد به‌دلیل تحریم‌ها و کمبودهای ارزی، دچار فرآیند دشواری شده و هزینه گزافی را بر دوش صنایع می‌گذارد آنها وارد این حوزه شده‌اند و نکته جالب ماجرا این است که محصولاتی که آنها تولید می‌کنند از لحاظ کیفیت با نمونه‌های خارجی برابری می‌کند و مساله این سبب شده است تا صنایع خودروسازی داخلی به‌خوبی از محصولات آنها استقبال کنند.
آقای اکبرزاده درباره فعالیت‌های شرکت‌هایشان در زمینه نانومواد می‌گوید: البته تنوع کاری که ما داریم و محصولاتی که به‌صورت مشترک با کشورهای دیگر درحال تولید هستیم با کشورهای پیشگام متفاوت است.
چین، استرالیا، آلمان و اتریش ازجمله کشورهایی هستند که در زمینه نانومواد کار کرده و سابقه‌ای طولانی دارند اما کشور ما در این زمینه سابقه زیادی ندارد، با این‌حال تولید مواد باکیفیت در حد نمونه‌های خارجی می‌تواند انگیزه خوبی برای ادامه کار ما در کشور باشد، ضمن این‌که تفاوت قیمتی بین محصولات ایرانی و خارجی چنان است که محصولات ما، قیمت پایین‌تری داشته و شاید اختلاف ۵۰-۶۰درصدی نسبت‌به نمونه‌های خارجی داشته باشند.
آقای اکبرزاده ادامه می‌دهد: موتور پیشران و انگیزه اصلی ما برای ادامه فعالیت باوجود مشکلات این است که ما محصولاتی داریم که ازسوی خودمان، در کشور خودمان و برای رفع نیاز صنعت و کارآفرینان خودمان تولید می‌شود و این مساله باعث می‌شود ما هر روز به اهدافمان فکر کنیم و در راستای تحقق آنها گام برداریم و این برای ما بسیار ارزشمند است. ما باوجود سختی‌ها به چشم‌اندازی که می‌خواستیم رسیده‌ایم ولی اینجا محل توقف ما نیست و اهداف بلندتری را مدنظر داریم.
وی می‌افزاید: ایران در خاورمیانه و در بحث نانومواد حرفهای زیادی برای گفتن دارد و علاوه‌برآن، افزایش همکاری‌های ملی و بین‌المللی و توسعه محصولاتمان از اولویت‌های ماست. توسعه شرکت در اروپا و امارات نیز از دیگر اهداف ما به شمار می‌رود.
دکتر اکبرزاده می‌گوید: موضوع مهمی که برای من ایجاد انگیزه می‌کند این است که با وجود موانع بسیار، بسیاری از محصولات تولیدی ما در داخل کشور نمونه مشابه ندارند و اگر هم مشابه خارجی وجود داشته باشد، قیمت آن بالاست.
خانم خیرالدین هم در ادامه می‌گوید: این را هم بگویم که تحریم خیلی کارمان را سخت می‌کند و صادراتی که مدنظرمان بوده رخ نداده اما سعی داریم با راهکارهایی که بلدیم ابتدا تولید را در کشور در وسعت بالا توسعه بدهیم و سپس برای صادرات قدم برداریم.
او می‌افزاید: محل کار ما، مثل خانه اول ماست و هر کسی برای این‌که محل زندگی‌اش شکل بهتری داشته باشد، خیلی تلاش می‌کند ذهنیت هر دوی ما این است که هر چه بیشتر تلاش کنیم انگیزه بیشتری برای ادامه داریم.
خانم خیرالدین در ادامه می‌گوید: از شروع کار در زمینه نانومواد، پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم ما در برخی حوزه‌ها جزو اولین شرکت‌های تولیدکننده محسوب می‌شویم که با تایید ستاد توسعه فناوری نانوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری محصولاتمان به بازار عرضه می‌شود.
تولید مواد نانو برای حفاظت دندان
یکی از تولیدات جالب‌توجه شرکت آقای اکبرزاده و خانم خیرالدین، تولید محصولی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان است که ماجرای جالبی دارد.
خانم خیرالدین در روایت تولید این مواد می‌گوید: سال گذشته وقتی با پوسیدگی دندان پسرم مواجه شدیم به ذهنمان رسید سراغ تولید نانوماده‌ای برویم که جلوی پوسیدگی دندان را بگیرد و این یعنی آن‌که یک نیاز، منجر به خلق ایده شد، تحقیقات و پژوهش‌های عمیق آغاز شد و سرانجام راهکار مناسب را پیدا کردیم.
آقای اکبرزاده نیز درباره این محصول می‌گوید: یکی از نکات جذاب و قابل‌توجه کار ما این است که محصولی تولید کردیم که برای اولین‌بار برای فرزند خودمان استفاده کردیم.
خانم خیرالدین هم می‌افزاید: ما جزو اولین شرکت‌هایی هستیم که در ایران این ماده را تولید کرده‌ایم و واقعا حس خیلی قشنگی است و قشنگ‌تر از آن استفاده از این مواد روی دندان‌های فرزندان و آینده‌سازان ایران است. تولید این ماده، محصول همکاری ما با شرکت دیگر فعال در حوزه مواد دندانی است که حاصل آن، تولید ماده‌ای است که از دندان‌های شیری محافظت می‌کند؛ ماده‌ای که باعث می‌شود دندان‌های کودکان دچار پوسیدگی نشوند و در اصل پوسیدگی را متوقف می‌کند.
وی می‌افزاید: استفاده از این ماده نه درد داد و نه خونریزی و حتی به‌صورت سرپایی روی دندان‌ها قرار می‌گیرد ما اکنون دانش فنی آنجا به‌دست آورده‌ایم و روی دندان‌های فرزند خودمان وجود دارد. این ماده درحال‌حاضر هم به‌صورت عمده در کشور توزیع می‌شود.
آقای اکبرزاده در ادامه بحث دراین‌باره می‌گوید: می‌توانم به‌جرات بگویم در بازارهای ترکیه، اتریش، آلمان و حتی چین سهمی از صادرات را به دست آورده‌ایم؛ این‌ها انگیزه خیلی خوبی برای ما ایجاد می‌کند و غرورآفرین است که اثر خوبی را در این زمینه در تولیداتمان داریم.
محققان ایرانی، گره‌گشای چالش‌های ملی
خانم خیرالدین درباره ایده‌ها و طرح‌هایی که در ذهن دارند، می‌گوید: ما ظرفیت آن را داریم که در زمینه انرژی خورشیدی باتوجه‌به موقعیتی که با آن مواجه بوده و شاهد قطعی برق هستیم طرحی را که در این زمینه داریم توسعه بدهیم. گیرنده خورشیدی با نام تجاری SOLARMINA که دارای ثبت اختراع و بازتابنده‌های کامپوزیتی است که ۱۵ برابر سبک‌تر از شیشه، ۲۷ بار مقاوم‌تر از شیشه، ضریب بازتابندگی بالا و شکل‌پذیری راحت و انتخاب‌پذیر و فرآیند تولید و خیلی سریع است؛ لذا SOLARMINA گیرنده خورشیدی خیلی خوبی است که می‌تواند در کشور مورد استفاده قرار بگیرد.
با وجود این‌که بارسلونا به نمای ظاهری شهر اهمیت می‌دهد ما این طرح را اجرایی کردیم و علاقه‌مندیم که این طرحمان هم مانند نانومواد که با موفقیت پیش رفت، در ایران به اجرا برسد.
بذر کارآفرینی در خانه
آقای اکبرزاده در این گفت‌وگو از آن‌که به کشور بازگشته است احساس خرسندی می‌کند و می‌گوید: این روزها وقتی گاهی فرزندم را به شرکت که خانه اول ماست می‌برم و علاقه‌مندی‌اش به حضور در شرکت را در چشمانش می‌خوانم، خیلی خوشحال می‌شوم. شاید آینده پسرم هم همین باشد که گام در مسیر کارآفرینی بگذارد و راهی را که من و مادرش به همراه تعداد زیادی کارآفرین هموار کردیم، بپیماید.
او البته به مساله بازگشت نخبگان و موانعی که در این مسیر دارند هم اشاره می‌کند و می‌گوید: بسیاری از دوستان ما به‌دلیل شرایط نامساعدی که در سایر کشورها وجود دارد، علاقه‌مندند به کشور بازگردند اما برگشتن افراد متخصص و کارآفرین مستلزم فراهم آمدن یکسری حداقل‌هاست. نباید شرایط طوری باشد که به‌قول‌معروف، آن‌قدر چوب لای چرخ محقق گذاشته شود تا او مجبور به رفتن شود.
خانم خیرالدین هم می‌گوید: کارآفرین‌ها در ایران هر روز با موانع جدیدی روبه‌رو می‌شوند؛ از نبود قوانین جدید تا عدم تخصیص تسهیلات به‌موقع و قطعی برق که مانع از تحویل به‌موقع محصول به مشتری می‌شود. با وجود این، بعضی مواقع که به‌خاطر فشار کاری از بازگشت به کشور پشیمان می‌شدم، به زحماتی که با همسرم کشیدیم و آینده‌ای که می‌توانیم برای فرزندمان و فرزندان ایران بسازیم، فکر می‌کردم و با قوت ادامه می‌دادم.
زندگی در خارج از کشور را چگونه می‌بینید آن‌هم برای افراد تحصیل‌کرده‌ای مثل خودتان؟
زندگی در خارج از کشور مثل یک لباس امانت و عاریه می‌ماند، هیچ وقت مال شما نیست؛ بارها صریحا این حس را داشتیم که ما آنجا اضافه هستیم؛ هر چند آنها هم انسان دوستانه به ما کمک می‌کردند.
اینجا با علاقه پیش می‌روم زیرا احساس دین می‌کنم؛ ولی خارج از کشور دینی نداشتیم و نهایتا به دریافت یک حقوق کارمندی بسنده می‌کردم و ایده‌ها و توانمندی علمی را به نوعی ارایه می‌کردم که حقوق بگیرم؛ در این صورت ایده و علایقی که در ذهن داشته‌ایم هیچگاه نمی‌توانستیم برآورده کنیم.
با وجود تسهیلات و حمایت‌های مفید و هدفمند موجود در اروپا و غرب نتوانستم بمانم.
حداقل نتیجه کار و حضور من در کشورم این است که وجدانم راحت است که با نیروهایی که جذب کرده‌ام به خیل بیکاران و نا امیدان جوان اضافه نشوند و اشتغال زایی کرده‌ام. با وجود تمام سختی که در راه تحمل می‌کنیم خوشبین هستیم.
با ایرانیان غیر مقیم که برگشتند یا قصد برگشت دارند ارتباطی دارید؟ آیا آنها هم مثل شما پشتکار داشتند.
بله با تعداد افرادی که رفته‌اند ارتباط داریم؛ آنها در کشورهای خارجی عمدتا کار کارمندی انجام می‌دهند و حداقل در بحث زندگی شخصی با آرامش بیشتری روبرو هستند زیرا دغدغه‌های کارآفرینی ندارند چون برای مجموعه دیگری کاری می‌کنند.
با این افراد مقیم خارج به عنوان مشاور ارتباط داریم زیرا بنا به دلایل شخصی آنها در جاهای دیگر فعالیت می‌کنند و ما به عنوان مشاور علمی از آنها مشورت می‌گیریم.
همه این افراد دغدغه‌های مشابه همچون مسکن، کار، تامین آینده فرزندان و … را دارند که متاسفانه برخی از دوستانی که داشتیم و به ایران بازگشتند بنا به دلیل وجود این دغدغه‌های معیشتی به همان کشوری که مقیم بودند برگشتند در واقع مشکلات معیشتی داشتند لذا در کنار ما نماندند؛ این مشکلات بر کارهایی که می‌خواستند انجام بدهند سایه انداخت و این خیلی بد است.
دیدگاهتان را بنویسید