فناوری‌های نوین در حوزه صنایع غذایی و کشاورزی نقش بسزایی در افزایش کیفیت محصولات، کاهش ضایعات و ارتقای استانداردهای صادراتی دارند. یکی از چالش‌های اصلی صنعت خشکبار ایران، آلودگی به سموم قارچی مانند آفلاتوکسین است که مانع مهمی در مسیر صادرات محصولات به بازارهای بین‌المللی محسوب می‌شود.
شرکت دانش‌بنیان توسعه فناوری پلاسما با بهره‌گیری از فناوری پیشرفته پلاسما، اقدام به تاسیس اولین «کارخانه آلودگی‌زدایی و فرآوری خشکبار» در شهرستان رفسنجان کرده است که با استفاده از سامانه‌های ترکیبی پلاسما و بخار، سطح ایمنی و کیفیت محصولات را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. این فناوری علاوه‌بر حذف آلاینده‌ها، امکان افزایش طول عمر انبارش محصولات و بهبود سلامت غذایی را نیز فراهم می‌کند.
فناوری پلاسما در آلودگی‌زدایی و فرآوری خشکبار، یک تحول مهم در صنعت غذایی کشور محسوب می‌شود که با افزایش کیفیت و ایمنی محصولات، کاهش ضایعات و بهبود رقابت‌پذیری، می‌تواند جایگاه ایران را در بازارهای جهانی ارتقا دهد.
برای بررسی بیشتر اهمیت این دستاورد و آشنایی با نحوه عملکرد این کارخانه، با آقای دکتر مهدی فرقانی، مدیر این مجموعه به گفت‌وگو نشستیم تا از اهداف، دستاوردها و چالش‌های پیش‌روی این فناوری در صنعت خشکبار ایران بیشتر آگاه شویم.
چه نیازی در صنعت خشکبار ایران وجود داشت که استفاده از فناوری پلاسما برای آلودگی‌زدایی مطرح شد؟
باتوجه به شرایط اقتصادی داخلی و بین‌المللی، صنعت خشکبار به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی کشور، نقش موثری در تامین نیاز داخلی و صادرات ایفا می‌کند. ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان خشکبار، به‌ویژه پسته، در جهان است. با‌این‌حال، در سال‌های اخیر، چالش‌های متعددی ازجمله استانداردهای سختگیرانه کشورهای واردکننده، تولیدکنندگان ایرانی را با مشکلاتی مواجه کرده است.
یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، وجود سم آفلاتوکسین در محصولات صادراتی است که از رشد برخی قارچ‌ها ناشی می‌شود. تاکنون روش‌های مختلفی در مراحل کاشت، داشت، برداشت و فرآوری برای کاهش آفلاتوکسین مورد استفاده قرار گرفته اما نتایج مطلوبی حاصل نشده است؛ از‌این‌رو، استفاده از فناوری‌های نوین مانند پلاسما برای آلودگی‌زدایی از خشکبار، به‌ویژه پسته، در دستور‌کار قرار گرفت. پس از سال‌ها تحقیق و توسعه، کارخانه آلودگی‌زدایی و فرآوری خشکبار رفسنجان با بهره‌گیری از فناوری پلاسما تاسیس شده است تا بتواند نقشی موثر در افزایش کیفیت و ایمنی محصولات صادراتی کشور ایفا کند.
این کارخانه چه جایگاهی در صنعت خشکبار کشور دارد و چه تفاوت‌هایی با سایر کارخانه‌های مشابه دارد؟
این کارخانه در زنجیره تامین خشکبار، به‌عنوان یکی از مراحل کلیدی پیش از عرضه محصول به بازارهای داخلی و خارجی، عمل می‌کند. فرآوری محصولات خشکبار، به‌ویژه حذف آلودگی‌های باکتریایی و قارچی از پسته و سایر محصولات، از مهم‌ترین اقدامات این واحد صنعتی است که به ارتقای سلامت مصرف‌کنندگان و بهبود کیفیت محصول کمک خواهد کرد.
در‌خصوص ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد این کارخانه می‌توان گفت که تفاوت اصلی این کارخانه با سایر واحدهای فرآوری، استفاده از فناوری پیشرفته پلاسما برای حذف آلودگی‌ها، افزایش ایمنی محصول و کاهش ضایعات است. برخلاف روش‌های سنتی که ممکن است موجب افت کیفیت محصول شوند، پلاسما به شکلی غیرتهاجمی و بدون استفاده از مواد شیمیایی، فرآیند آلودگی‌زدایی را انجام می‌دهد و هم‌زمان به افزایش ماندگاری و حفظ ویژگی‌های کیفی خشکبار نیز کمک می‌کند.
آیا این فناوری صرفا برای آلودگی‌زدایی طراحی شده یا کاربردهای دیگری نیز در بهبود کیفیت محصول دارد؟
فناوری پلاسما علاوه‌بر حذف آلودگی‌های زیستی، تاثیر قابل‌توجهی بر افزایش ماندگاری محصول و کیفیت آن دارد. این فناوری با کاهش بار میکروبی و قارچی، شرایط مطلوب‌تری برای انبارداری خشکبار فراهم می‌کند. ما در این فرآیند همچنین، با حفظ ترکیبات طبیعی محصول، خطر تغییرات نامطلوب در طعم، بو و ارزش غذایی را به حداقل می‌رسانیم.
آیا این فناوری در داخل کشور توسعه یافته یا از همکاری‌های بین‌المللی بهره گرفته شده است؟
پلاسما به‌عنوان یک فناوری نوظهور در بسیاری از کشورها در‌حال مطالعه و توسعه است. در حوزه کاربردهای صنعتی و غذایی، این دانش در بسیاری از موارد در مراحل تحقیقاتی قرار دارد و تنها چند کشور به بهره‌برداری صنعتی از آن پرداخته‌اند. ایران، با برخورداری از دانشمندان متخصص در این حوزه، توانسته است به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در کاربرد فناوری پلاسما برای فرآوری مواد غذایی شناخته شود. این کارخانه نخستین واحد صنعتی در دنیاست که به‌طور ویژه برای آلودگی‌زدایی و فرآوری خشکبار با فناوری پلاسما تاسیس شده و با دانش متخصصان شرکت توسعه فناوری پلاسما و به‌صورت کاملا بومی توسعه یافته است.
تاثیر استفاده از این فناوری بر سلامت محصول نهایی چیست؟ آیا تغییری در کیفیت، طعم یا ارزش غذایی محصول ایجاد می‌شود؟
آفلاتوکسین یکی از سموم قارچی خطرناک است که می‌تواند موجب بروز بیماری‌های جدی، ازجمله سرطان‌های دستگاه گوارش، شود. حذف این سم از محصولات غذایی، به‌ویژه خشکبار، اهمیت زیادی در سلامت عمومی دارد.
فناوری پلاسما در مقایسه با روش‌های رایج حذف آلودگی، مزایای متعددی دارد. این روش در صورت کالیبراسیون صحیح تجهیزات، تاثیر منفی بر طعم یا ارزش غذایی محصول ندارد. برخلاف برخی روش‌های شیمیایی که ممکن است باقیمانده‌های مضر در محصول باقی بگذارند، پلاسما یک فرآیند غیرشیمیایی است که بدون افزودن ترکیبات خارجی، آلودگی‌ها را از بین می‌برد. بدون شک این فرآیند تاثیر مخربی بر رنگ، بو، مزه، اسیدهای چرب، پروتیین‌ها و… در محصول ندارد.
تاکنون چه بازخوردهایی از کشاورزان، خریداران و بازارهای هدف داخلی و خارجی درباره محصولات کارخانه دریافت کرده‌اید؟
به‌دلیل نوآوری این فناوری و اهمیت موضوع کاهش آلودگی‌های قارچی و میکروبی نظیر مایکوتوکسین‌ها، پرسش‌های زیادی از‌سوی کشاورزان، صادرکنندگان و بازارهای هدف مطرح شده است. مهم‌ترین دغدغه‌ها، میزان کاهش آفلاتوکسین، تاثیر پلاسما بر کیفیت و طول عمر انبارداری محصولات است. در حال‌حاضر استقبال از این فناوری مناسب بوده است. با آغاز فعالیت کارخانه و تولید انبوه محصولات فرآوری‌شده نیز امکان پاسخ‌گویی دقیق‌تر به این دغدغه‌ها فراهم خواهد شد.
استفاده از این فناوری چه نقشی در کاهش ضایعات، افزایش صادرات و ارزش افزوده محصولات خشکبار دارد؟
فناوری پلاسما، علاوه‌بر حذف آلودگی‌ها، طول عمر انبارداری محصولات را نیز افزایش می‌دهد. این امر موجب کاهش ضایعات ناشی از فساد یا افت کیفیت شده و امکان ذخیره‌سازی طولانی‌تر محصول را فراهم می‌آورد؛ در نتیجه، محصولات می‌توانند با شرایط بهتر و در فصول مختلف سال به بازارهای بین‌المللی عرضه شوند. در حوزه صادرات، کیفیت بالاتر و استانداردهای بهداشتی سختگیرانه‌تر در کشورهای مقصد، عاملی تعیین‌کننده در رقابت‌پذیری محصولات ایرانی است. استفاده از این فناوری، توان رقابتی محصولات خشکبار ایران را در بازارهای جهانی افزایش داده و امکان دسترسی به بازارهای جدید را فراهم می‌کند.
دیدگاهتان را بنویسید