پژوهشگران یک دانش‌بنیان ایرانی، برای نخستین بار در سال ۱۴۰۱، موفق شدند با استفاده از سلول‌های بنیادی، رشد دوباره دندان را ممکن کنند. این طرح منحصربه‌فرد دانش‌بنیان در حوزه دندان‌پزشکی، ۵ مرحله آزمایش‌های تخصصی را گذرانده است.
تا پیش از این، از سلول‌های بنیادی برای ترمیم عاج دندان استفاده می‌شد، اما با رسیدن این پژوهش به نمونه انسانی، تحولی اساسی در این حوزه پدید خواهد آمد.
پژوهش‌های مربوط به این حوزه، سابقه‌ای نزدیک به دو دهه‌ای دارد، اما ابداع و اختراع این گروه، گامی بسیار مثبت و روبه‌جلو در عرصه پزشکی محسوب می‌شود. تحول بنیادین در جایگزین کردن دندان طبیعی به‌جای دندان مصنوعی و کاهش هزینه‌های درمانی از مهم‌ترین اهداف این طرح است.
«فرید قدیانی» دانشجوی دندان‌پزشکی و پژوهشگر، در توضیحاتی درباره این طرح می‌گوید: ما تلاش کردیم با استفاده از سیگنالی که خودمان در آزمایشگاه تولید کردیم، این القای سلولی را انجام بدهیم.
«مریم جلیلی صدرآباد» متخصص بیماری‌های دهان، فک و دندان نیز درباره این طرح شگفت‌انگیز می‌گوید: در نواحی‌ای مثل غشای کلیه، زیر پوست و در حیوانات آن را کار کرده و با استفاده از سلول‌های بنیادی توانسته‌ایم لایه‌های عاج و پالپ دندان را بازسازی کنیم، اما این‌که یک جوانه دندانی کامل، آن هم در فکّ موجود زنده شکل بگیرد، کسی تا به‌حال در جهان به این تکنولوژی دست پیدا نکرده است. به گفته وی، با استفاده از سلول‌های بنیادی که از خود فرد تهیه می‌شود و با استفاده از این ترکیب و فرمولاسیون، شاهد رویش یک دندان جدید خواهیم بود.
امکان بازسازی طبیعی دندان با استفاده از سلول‌های بنیادی
طرح شگفت‌انگیز دیگری که محققان ایرانی در این زمینه انجام داده‌اند، رشد و بازسازی طبیعی دندان‌ها به کمک فناوری سلول‌های بنیادی و نانوساختارها، با همکاری محققان مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران و دانشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی است.
مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، وابسته به جهاد دانشگاهی، در پژوهشی با محوریت محققان ایرانی، راهکار درمانی جدیدی که امکان بازسازی طبیعی دندان‌ها با استفاده از سلول‌های بنیادی مشتق‌شده از پالپ دندان و نانوساختارهای اصلاح سطح‌شده را فراهم می‌سازد، در سال ۱۴۰۳ ارائه کرده که این دستاورد، نویدبخش تحولی بزرگ در دندان‌پزشکی بازساختی است.
روش درمانی جدیدی که حاصل همکاری محققان این مرکز و دانشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی نظیر دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی، انستیتو پاستور ایران، دانشگاه پزشکی ونژو چین، دانشگاه ساوینتای هند و دانشگاه ایستینیه ترکیه است، روش درمانی نوآورانه‌ای برای ترمیم آسیب‌های استخوانی و دندانی است.
تاکنون بسیاری از مطالعات با استفاده از سلول‌های بنیادی دندانی، مشکلات دندانی مختلف مانند التهاب، پالپیت، ضایعات پری‌آپیکال، بیماری لثه و شرایطی مانند شکاف لب و کام را درمان کرده‌اند، ولی روش درمانی جدید، طی کشت سلول‌های بنیادی دندانی بر روی داربست سلولزی، همراه با القاگر طبیعی و پلی‌فنول طبیعی پروآنتوسیانیدین، نه‌تنها به سلول‌های بنیادی کمک می‌کند تا به سلول‌های دندانی تمایز یابند، بلکه رشد و تکثیر آن‌ها را بدون نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن می‌سازد.
نتایج بررسی یادشده نشان می‌دهد که داربست سلولی توسعه‌یافته، با شبیه‌سازی ساختار محیط دندانی، امکان بازسازی سریع بافت دندانی را فراهم ساخته و تشکیل مجدد عروق و کاهش التهاب محیط پیرامونی نیز عملکرد چشمگیری داشته است.
ویژگی‌های یادشده، این فناوری را به راه‌حلی جامع و مقرون‌به‌صرفه، قابل‌تکرار و زیست‌سازگار برای ترمیم دندان در مقایسه با مواد زیستی مصنوعی کنونی تبدیل می‌کند.
این دستاورد که در قالب پایان‌نامه و در نتیجه همکاری بین‌رشته‌ای میان دانشگاه‌های داخلی و خارجی، توسط «احمد حسن‌زاده» تحت راهنمایی دکتر حسین شاهسوارانی و دکتر جواد محمدی حاصل شده است، در مجله معتبر بین‌المللی Science: Advanced Materials & Devices منتشر شده است.
این دستاورد، توانمندی‌های علمی جوانان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی ایرانی را در سطح جهانی، به‌رغم محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، به نمایش گذاشته است. انتظار می‌رود ادامه مطالعات پیش‌کلینیکی و کلینیکی این پژوهش دانشگاهی، آینده‌ای را رقم بزند که در آن رشد دندان‌های طبیعی، یک واقعیت بالینی و یک روش درمانی باشد تا دندان‌پزشکان بتوانند به بیماران بی‌دندان خود ارائه دهند.
دیدگاهتان را بنویسید