سردار سرلشکر امیرعلی حاجی زاده از چهره‌های برجسته و اثرگذار نظامی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رفت که نقش انکارناپذیری در تقویت توان دفاعی کشور، در عرصه موشکی و هوافضا ایفا کرد. شخصیت سردار سرتیپ امیرعلی حاجی زاده نماد تخصص و دانش فنی بود و مظهر روح ایثار، تعهد انقلابی و خدمت بی‌دریغ به کشور به شمار می‌آید. او فقط یک سردار نظامی نبود بلکه به عنوان یک دانشمند برجسته در حوزه فناوری‌های موشکی و هوافضا محسوب می‌شد که بعد از شهید تهرانی مقدم نقش بسزائی در پیشبرد این دانش نظامی در ایران ایفا کرد.
پیشینه خانوادگی و دوران کودکی
امیرعلی حاجی زاده در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۴۰ خورشیدی(۱۹ مه ۱۹۶۱ میلادی) در تهران دیده به جهان گشود. خانواده او اصالتا اهل خرمدشت قزوین بودند. پدرش، حاج محمدتقی حاجی‌زاده، در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به دنیا آمد و در ۱۵ آذر ۱۴۰۰ دار فانی را وداع گفت. حاج محمدتقی فردی زحمتکش، خوش‌نام و متدین بود که سال‌ها به صورت مستقل به شغل ابزارفروشی و تعمیر ابزارآلات صنعتی مشغول بود و منش امانت‌داری و صداقت او در منطقه زبانزد اهالی بود.
فضای خانواده حاجی‌زاده همواره آمیخته با ارزش‌های مذهبی، اخلاقی و فرهنگی بود. این خانواده شهید پرور است؛ تربیت در این خانواده مبتنی بر ساده‌زیستی، معنویت و جدیت در کار و تلاش بود. مادر شهید، بانویی متدین و مؤمن بود هرچند نام ایشان در منابع رسمی منتشر نشده است اما با اخلاص و محبت در پرورش فرزندان نقش محوری ایفا می‌کرد. تعدد اعضای خانواده، وابستگی عاطفی نزدیک، نقش فعال پدر در مراودات اجتماعی و مشارکت مادر در امور تربیتی، محیطی منحصر به فرد برای رشد شخصیتی و معنوی امیرعلی حاجی زاده فراهم کرده بود. این بستر خانوادگی، نقشی بنیادین در شکل‌گیری روحیه مسئولیت، وطن‌دوستی و غیرت نسبت به خاک و ناموس مردم و آمادگی برای جهاد در وجود او داشت.
تحصیلات و شکل‌گیری روحیه انقلابی
در طول دوران تحصیل ابتدایی و متوسطه، امیرعلی حاجی زاده به مدارس محلی تهران پا گذاشت و از همان سنین نوجوانی جدیت، تعهد و دغدغه‌مندی اجتماعی در رفتار او نمایان بود. این مقطع مصادف شده بود با اوج‌گیری جریان انقلاب اسلامی و تحولات ماهوی در جامعه ایران سال ۵۷.
در سال ۱۳۵۹، هنگامی که انقلاب اسلامی تازه از آتش تحولات سیاسی بیرون آمده و کشور به‌تازگی در مسیر تثبیت انقلاب اسلامی گام برمی‌داشت، امیرعلی حاجی زاده که نوجوانی پرشور و دغدغه‌مند بود، در حالی که تنها ۱۹ سال داشت، جذب صفوف نخستین نیروهای پاسدار انقلاب شد. فضای آن روزهای ایران، فضای التهاب، تهدید و ایمان بود؛ و حاجی‌زاده یکی از هزاران جوانی بود که بدون انگیزه مقام با عهدی درونی برای دفاع از خاک و ایمان به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست.
با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در شهریور ۱۳۵۹، او بلافاصله در قالب نیروهای داوطلب بسیج و سپاه راهی جبهه‌های نبرد شد. خوزستان، ایلام، قصر شیرین و کردستان، نخستین میدان‌های آتش و خون بودند که رد پای حاجی‌زاده را بر خود دیدند. اما او به‌سرعت به‌واسطه روحیه منضبط، اعتمادپذیری و جسارت بالا در جمع همرزمانش به چهره‌ای شناخته‌شده تبدیل شد.
کمی بعد، با شروع رسمی جنگ تحمیلی در شهریور ۱۳۵۹، به خط مقدم جبهه‌های جنوب اعزام شد و در عملیات‌های دفاعی ابتدایی در خرمشهر، سوسنگرد و هویزه مشارکت کرد. در همان ماه‌های آغازین جنگ، با وجود اینکه آموزش‌های کلاسیک نظامی محدودی دیده بود، به‌واسطه هوش میدانی، تسلط به امور فنی ساده و توانایی بالا در کار تیمی، به‌عنوان فرمانده دسته منصوب شد. مسئولیت او در این مرحله، هماهنگی گروه‌های مقاومت محلی، پشتیبانی لجستیکی خط مقدم و بعضا هدایت گشتی‌های شناسایی در شب بود.
توانمندی فنی او در حوزه سلاح‌های دقیق و تجهیزات مخابراتی، خیلی زود توجه فرماندهان ارشد را جلب کرد و در اواسط جنگ به بخش‌های تخصصی‌تر مانند توپخانه و موشکی سپاه منتقل شد، جایی که استعدادهای محاسباتی و فنی‌اش شکوفا شد. برخی منابع نظامی تاکید کرده‌اند که او از نخستین افرادی بود که در پروژه‌های موشکی اولیه سپاه در دوران جنگ فعالیت می‌کرد و این مقدمه‌ای شد بر ورود رسمی او به عرصه پدافند و هوافضای سپاه در سال‌های بعد. پس از پایان جنگ، او مسیر خود را به سمت فناوری موشکی تغییر داد و تحت تربیت شهید حسن طهرانی مقدم قرار گرفت تا سرانجام به فرماندهی نیروی هوافضای سپاه برسد.
انتقال به حوزه تخصصی و کسب تجربه
پس از پایان جنگ تحمیلی، امیرعلی حاجی زاده مسیر تخصصی‌تری را در پیش گرفت و وارد بخش هوافضای سپاه پاسداران شد. او در حوزه موشکی فعالیت خود را آغاز کرده و به عنوان شاگرد برجسته شهید حسن تهرانی‌مقدم، پدر برنامه موشکی ایران، سال‌ها در مراکز حساس و استراتژیک موشکی کشور نقش‌آفرینی کرد. این دوره برای وی دوره فراگیری علوم پیشرفته دفاعی و آشنایی عمیق با فناوری‌های نوین محسوب می‌شد. تجربه کسب شده در این حوزه حیاتی، بنیان محکمی برای فعالیت‌های آینده او در عرصه دفاع هوایی فراهم آورد.
از سال ۱۳۸۵، امیرعلی حاجی زاده برای نخستین بار مسئولیت فرماندهی را برعهده گرفت و به عنوان فرمانده پدافند هوایی سپاه منصوب شد. وی این سمت را پیش از انحلال نیروی هوایی سپاه پاسداران، برای مدت سه سال بر عهده داشت. این دوره آزمونی حساس برای سنجش توانایی‌های مدیریتی و رهبری او محسوب می‌شد. عملکرد موفقیت‌آمیز حاجی‌زاده در این سمت، اعتماد مقامات عالی نظام را جلب کرده و زمینه ترفیع او به مسئولیت‌های بالاتر را مهیا ساخت.
در مهرماه ۱۳۸۸ و با تشکیل رسمی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، امیرعلی حاجی زاده با حکم مقام معظم رهبری به عنوان نخستین فرمانده این نیروی استراتژیک منصوب شد. این انتصاب نتیجه عملکرد درخشان در دوران دفاع مقدس، تخصص عمیق کسب شده در حوزه موشکی، تجربه موفق فرماندهی در پدافند هوایی و اعتماد کامل رهبری بود. طی ۱۶ سال فرماندهی این نیرو، امیرعلی حاجی زاده مسئولیت‌های حیاتی همچون توسعه برنامه موشکی ایران، ایجاد بازدارندگی استراتژیک در منطقه و فرماندهی عملیات‌های کلیدی نظیر حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد را برعهده داشت.
در یک رویارویی بی‌سابقه و حساس، سامانه پدافندی توسعه‌یافته به دست متخصصان ایرانی زیر نظر امیرعلی حاجی زاده، موفق شد هواپیمای فوق پیشرفته‌ی جاسوسی RQ-4 Global Hawk متعلق به نیروی دریایی آمریکا را به دلیل ورود به حریم هوایی ایران رهگیری و ساقط کند. این عملیات، تبدیل به نماد اقتدار دفاعی، تسلط کامل عملیاتی بر مرزهای هوایی و نمایش توانمندی فناورانه بومی ایران شد که در رسانه‌ها و اتاق‌های فکر غرب، قرائت تهدیدات علیه ایران را دگرگون ساخت.
در نخستین ساعات هجدهم دی‌ماه، یگان‌‌های موشکی سپاه، بی‌هیچ پرده و پنهان‌کاری، بیش از دوازده فروند موشک بالستیک فاتح و قیام را با مختصات هدف‌یابی دقیق به سوی پایگاه‌های پیشرفته آمریکا در خاک عراق ـ عین‌الاسد و اربیل ـ شلیک کردند؛ عملیاتی که از نظر بُرد، دقت، سطح هماهنگی و اطمینان از عبور موشک‌ها از چتر پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی آمریکا، بی‌سابقه بود.
در ادامه شتاب پیشرفت‌های فناورانه هوافضابا مدیریت امیرعلی حاجی زاده، نخستین ماهواره نظامی جمهوری اسلامی ایران با نام «نور-۱» به دست جوانان و فرماندهان این نیرو به مدار زمین پرتاب شد. این رویداد، ایران را وارد باشگاه قدرت‌های فضایی کرد و نشانگر عبور سپاه از مرزهای کلاسیک بازدارندگی موشکی به قلمرو قدرت استراتژیک فضایی بود. جایگاهی که بازوی شناسایی، هدف‌گیری و مدیریت عملیات‌های راهبردی کشور را به مرتبه‌ای شایسته ارتقا داد.
نوآوری‌های فناورانه
به موازات این عملیات‌ها، سردار سرتیپ امیرعلی حاجی زاده موتور محرک بومی‌سازی و توسعه فناوری در سپاه هم بود:
در خرداد ۱۴۰۲، رونمایی موشک فوق مدرن «فتاح» و سپس اعلام جزئیات موشک کروز هایپرسونیک «فتاح ۲» عرصه موشکی ایران را متحول کرد. به تاکید حاجی‌زاده، این موشک‌ها قادر به دستیابی به سرعتی بیش از ۱۳ ماخ و به لحاظ مانورپذیری، تغییر مسیر در فاز نهایی و عبور از سامانه‌های ضدموشکی نسل جدید، در کلاس جهانی قرار دارند. وی تصریح کرد که در رویکرد جدید نیروی هوافضای سپاه، هم‌افزایی میان «توسعه علمی ـ پژوهشی»، «مهندسی عملیاتی» و «تولید انبوه» به نحوی برقرار شده که مرز میان آزمایشگاه و میدان نبرد عملیاتی پیوسته کاهش یافته است؛ سامانه‌ها پس از طراحی و تست، با شتابی کم‌نظیر وارد چرخه عملیاتی نیرو می‌شوند. این رویکرد، همان «نوآوری و حرکتِ جهادی» است که بنا به تعبیر او، استقلال و برتری پایدار را تضمین می‌کند.
در شرایط تحریم، امیرعلی حاجی‌زاده با رویکردی بومی‌محور، نسل‌های جدیدی از سامانه‌های پدافند هوایی و هشدار زودهنگام را طراحی و عملیاتی کرد. سامانه متحرک «مهران» به عنوان یک پلتفرم توانا در تشخیص اهداف پروازی ریزپرنده و بالگردهای پنهان‌کار، پدافند«۹ دی» با ماموریت انهدام موشک‌های کروزی و هواپیماهای پرسرعت متخاصم، افزایش پوشش راداری کشور با رادارهای آرایه فازی و هشدار سریع از جمله این فناوری ها بودند.
امیرعلی حاجی زاده همچنین تعامل گسترده‌ای با دانشگاه‌های فناور، از جمله دانشگاه خواجه‌نصیر، برای توسعه نسل جدید رادارها با قابلیت‌های چندطیفی و موشک‌های نقطه‌زن هوشمند برقرار کرد؛ این مشارکت‌ها، ایران را در لیست ۲۰ کشور نخست جهان در مهندسی رادار و هشدار زودهنگام قرار داد. در حوزه جنگ الکترونیک و سایبری نیز، با تجهیز واحدهای تخصصی سپاه به سامانه‌های اختلال و فریب پیشرفته(مانند «سامانه ۳۷۰»)، توان تقابل با حملات الکترونیکی و تهاجم سایبریِ تهدیدکنندگان خارجی افزایش کم‌سابقه‌ای یافته است.
در دوره ۱۵ ساله فرماندهی امیرعلی حاجی زاده، تولید و عملیاتی‌سازی خانواده پهپادهای سری «شاهد» ـ از شاهد-۱۲۹(معادل MQ1 آمریکایی) با برد عملیاتی بلند و کارکرد شناسایی رزمی تا شاهد-۱۳۶ و ۱۳۱(پهپادهای انتحاری نقطه‌زن) ـ مسیر توسعه «دکترین جنگ نامتقارن» ایران را به‌طور جدی تغییر داد. در خرداد ۱۴۰۲، رونمایی پهپاد «غزه» با قابلیت پرواز ۳۵ ساعته، حمل ۱۳ بمب و شعاع شناسایی ۵۰۰ کیلومتر، نویدبخش بلوغ کامل این صنعت بود. اعلام امیرعلی حاجی زاده مبنی بر «در اختیار داشتن بزرگ‌ترین ناوگان پهپادی رزمی منطقه» برگ پُرافتخار دیگری بر افتخارات ایران در حوزه فناوری نظامی افزود.
پشتوانه همه این جهش‌ها، نگاه جهادی امیرعلی حاجی زاده به تحقیق و نوآوری، اعتماد به نیروی انسانی متخصص داخلی و منطق تلفیقی «فنّاوری و عملیات» بود.
دیدگاهتان را بنویسید