مهندس مسعود پورجولا، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «امین فناور شریف» ازجمله متخصصان و بزرگان بخش خصوصی کشور است که در نمایشگاه «پیشگامان پیشرفت» به‌عنوان یکی از تاثیرگذاران صنعت نفت کشور در حوزه فرآیندهای فوق سرد، به‌ویژه مایع‌سازی گاز طبیعیLNG و استخراج هلیوم حضور داشت و در محضر رهبر انقلاب، مدیران دولتی و مدیران ارشد بخش خصوصی سخنرانی کرد. او که فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی شریف است، در رأس شرکتی قرار دارد که از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف تشکیل شده و اکنون ۱۲ سال از تولد آن می‌گذرد.
آقای پورجولا، شرکت دانش‌بنیان «امین فناور شریف» چگونه متولد شد؟
این مجموعه در گام اول شروع به طراحی مجتمع تولید LNG و هلیوم کرد. در گام بعد باتوجه‌به تاثیر زیاد تجهیزات موردنیاز در عملکرد مجتمع مایع‌سازی و عدم تامین برخی تجهیزات به‌دلیل تحریم، شروع به طراحی و ساخت تجهیزات گلوگاهی این فرآیندها کردیم. در این مسیر، به دانش فنی طراحی و ساخت تجهیزات فوق‌سرد مانند توربواکسپندر (توربین انبساطی) دور بالا، مبدل حرارتی پلیت‌فین و خالص‌ساز هلیوم نیز دست یافتیم.
در سال ۱۴۰۱، اولین و درحال‌حاضر تنها مجتمع فعال تولید گاز طبیعی مایع (Liquefied Natural Gas) ایران را رونمایی کردیم. هم‌اکنون نیز این شرکت درحال‌توسعه استفاده از محصول LNG در کشور و تأسیس مجتمع‌های بزرگتر است.
این گازهای طبیعی مایع‌شده و گازهای استراتژیک هلیوم به چه کار می‌آیند و چه اهمیتی برای کشور و صنعت دارد؟
تجدیدپگاز طبیعی، به‌دلیل برخورداری از ارزش حرارتی بالا، سهولت در بهره‌برداری و آلایندگی بسیار پایین در مقایسه با دیگر سوخت‌های فسیلی، سهم قابل‌توجهی در سبد انرژی جهان دارد. در دنیا سیاست دولت‌ها مبتنی بر استفاده از منابع ذیر است اما هنوز استفاده از گاز طبیعی یک روند روبه‌رشد دارد.
روش مرسومی که ما برای انتقال گاز طبیعی می‌شناسیم، استفاده از خط‌لوله است. این درحالی است که انتقال گاز در فواصل طولانی با استفاده از خط‌لوله اقتصادی نیست، به‌علاوه وجود موانع زمین، گاهی استفاده از خط‌لوله را بسیار مشکل می‌کند. مساله تامین امنیت خط‌لوله هم خود یک چالش بزرگ است؛ لذا امروزه، سهم تجارت گاز از طریق LNG نسبت‌به خط‌لوله درحال افزایش است و تا سال ۲۰۴۰، این روش در تجارت گاز از خط‌لوله پیشی می‌گیرد.
برای مایع‌سازی گاز طبیعی دمای گاز تا ۱۶۲- درجه سانتی‌گراد کاهش می‌یابد. گاز طبیعی به یک مایع سرد با ۶۰۰ برابر حجم کمتر تبدیل می‌شود. LNG را می‌توان در مخازن دوجداره که عایق شده‌اند، برای مدت‌زمان طولانی و با ایمنی بالا نگهداری کرد. این مخازن را می‌توان با استفاده از خودروی سنگین، لوکوموتیو یا کشتی حمل کرد. این مساله فقط مختص انتقال گاز بین دو کشور یا دو قاره نیست. حتی توزیع گاز در برخی کشورها مانند چین امروزه به‌شکل LNG انجام می‌شود.
یکی دیگر از کاربردهای مهم LNG ذخیره‌سازی گاز است. در فصول سرد ما دچار ناترازی هستیم؛ البته این مشکل مختص ما نیست و در بسیار از کشورها، میزان تولید گاز متناسب با مصرف بیشینه نیست. روش معمول در دنیا، ذخیره‌سازی گاز در فصول کم‌مصرف و مصرف از گاز ذخیره‌شده در فصول پرمصرف است. ذخیره گاز به روش مایع (LNG) به‌دلیل کاهش حجم قابل‌توجه گاز، راهکاری رایج برای این مشکل است.
ما در کشورمان، چون پیش از این دانش و تجهیزات تولید LNG را نداشتیم، اولاً از حضور در بازارهای بین‌المللی تجارت گاز بی‌بهره بودیم. ثانیاً در فصول سرد سال شاهد هستیم که صنایع ما دچار قطعی گاز، تعطیلی و عدم النفع اقتصادی می‌شوند. اگر مساله ذخیره‌سازی را داشته باشند (که به آن پیک‌سایی می‌گویند) بخشی از تعطیلی ناشی از قطعی گاز در فصل سرما جبران می‌شود. این مساله فقط مختص به صنایع بزرگ نیست، بلکه مشکل قطعی گاز گریبانگیر صنایع کوچک، بخش تجاری و به‌تازگی حتی بخش خانگی نیز می‌شود. نکته دیگر که حائز اهمیت است مساله انتقال گاز به مناطق محروم و صعب‌العبور است. گازرسانی به این مناطق بسیار دشوار و پرهزینه است.
در سال‌های اخیر، استفاده از LNG در حملونقل سنگین (کشنده، قطار و دریایی) به‌عنوان سوخت جایگزین در دنیا به‌سرعت درحال افزایش است. این مساله به‌علت انرژی حرارتی مشابه و ارزش اقتصادی بالاتر گازوئیل در برخی کشور‌هاست؛ البته دولت‌ها به‌علت سیاست‌های محیط‌زیستی نیز درحال تشویق بخش حملونقل به استفاده از این سوخت هستند.
هلیوم در چه صنایع و حوزههایی کاربرد دارد؟
درخصوص هلیوم باید گفت که این گاز سبک و بی‌اثر، به‌دلیل خواص ویژه‌ای که دارد در حوزههایی مانند پزشکی و میکرو الکترونیک کاربرد گسترده دارد. عملکرد دستگاه‌های MRI کاملاً وابسته به خنک‌کاری با هلیوم مایع است. مخزن مشترک پارس جنوبی، بزرگ‌ترین منبع هلیوم روی کره زمین است. باوجوداین، ما در بحث تامین هلیوم کاملاً وابسته به واردات هستیم، هلیوم معمولاً در مجتمع‌های مایع‌سازی گاز طبیعی و در ادامه فرآیند پس از مایع‌سازی گاز به‌دست می‌آید. خوشبختانه دانش این مهم در شرکت امین فناور شریف محقق شده است.
تاکنون چند مجتمع گاز طبیعی « LNG» در کشور به بهره‌برداری رسیده است؟
اولین مجمتع تولید LNG در ایران، در سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری رسیده است. ساخت دومین مجتمع تولید LNG در کشور نیز درحال تکمیل تا چند ماه آینده است که به‌زودی به بهره‌برداری خواهد رسید. طراحی و ساخت چندمجتمع دیگر نیز با ظرفیت‌های بالاتر با هدف ذخیره‌سازی در دست انجام است.
در بحث بحران ناترازی‌های انرژی و ازجمله در بخش گاز با هدف ذخیره‌سازی گاز«LNG» ایجاد چنین مجتمع‌هایی در کشور می‌تواند تاثیرگذار باشد؟ آیا اقداماتی در راستای ذخیره‌سازی گاز صورت گرفته است؟
بله. قطعاً همین‌طور است. به‌ویژه درخصوص مجموعه‌های فولادی و پتروشیمی‌ها که از گاز طبیعی استفاده می‌کنند این مساله صادق است. این مساله فقط محدود به صنایع بزرگ نیست، بلکه صنایع کوچک، مجموعه‌های تجاری و نقاط دورافتاده نیز لازم است از ذخیره‌سازی گاز به‌عنوان راهکاری در صورت قطع گاز و جبران عدم‌النفع استفاده کنند.
از ویژگی‌های منحصربه‌فرد و خاص مجموعه شرکت «امین فناور شریف» به‌عنوان مجموعه‌ای دانش‌محور مبتکر در ارزش‌آفرینی اقتصادی بگویید؟
مهم‌ترین ویژگی این مجموعه، نیروی انسانی ماست. در مجموعه «امین فناور شریف»، سختکوشی، تلاش جهادی برای رشد کشور و نیروی انسانی مستعد در کنار تلاش برای کسب فناوری روز، منجر به تولید دانش و ابتکار در کار شده است و از همه تیم پرتلاش شرکت تشکر می‌کنم. بیان این نکته نیز ضروری است که این شرکت در راه ایجاد مجتمع‌های فوق‌سرد، با مجموعه‌ای از بهترین شرکت‌های دانش‌بنیان شامل بیش از ۳۰ شرکت که در زمینه تولید تجهیزات صنعت گاز فعال هستند، همکاری داریم که این همکاری دوطرفه در پروژه‌های دانش‌محور منجر به توسعه زنجیره ارزش، به‌کارگیری نیروهای مستعد و رشد روزافزون کشور خواهد شد.
دیدگاهتان را بنویسید