شما اگر بخواهید به مغزتان استراحت بدهید و باعث تولید سلول‌های جدید مغزی شوید، چه می‌کنید؟ فیلم تماشا می‌کنید؟ موسیقی سنتی یا کلاسیک گوش می‌دهید یا به گردش در طبیعت می‌پردازید؟
هر چند که همه این کارها برای استراحت دادن به مغز، بازسازی آن و تولید سلول‌های جدید موثر هستند، اما موثرترین راه برای تولید سلول‌های تازه مغز، بسیار باور نکردنی است: سکوت کامل.
تولید سلول‌های تازه در مغز در سکوت، نه باور عامیانه بی‌اساس است نه داستان علمی تخیلی، بلکه دستاورد پژوهشی جدیدی است که به تازگی در نشریه «Brain Structure and Function» منتشر شده است. دانشمندان تعدادی موش را در محیط‌هایی با صداهای متفاوت از جمله موسیقی موتسارت، صدای طبیعت، نویز و سکوت قرار دادند و در کمال تعجب دریافتند فقط سکوت کامل است که می‌تواند باعث رشد سلول‌های عصبی جدید در قسمت هیپوکامپ مغز شود. این بخش از مغز با حافظه، یادگیری و احساسات ارتباط دارد. به بیان دیگر سکوت، امکان بازسازی سلول‌های مغز را فراهم میکند. براساس تحقیقاتی که روی موش‌ها انجام گرفت، ۲ ساعت سکوت روزانه به شکل‌گیری سلول‌های جدید در هیپوکامپ منجر می‌شود. هرچند این یافته‌ها، لزوما به معنی تاثیر مشابه در انسان نیستند، پیشرفتی بسیار مثبت در زمینه بررسی تاثیر سکوت بر سلامت بشر به شمار می‌رود.
هرچند که بسیاری بر این باورند که موسیقی و به ویژه موسیقی کلاسیک موجب بهبود عملکرد شناختی مغز می‌شود اما پژوهشگران در کمال شگفتی دریافتند که حتی موسیقی کلاسیک هم به اندازه سکوت اثربخش نیست. هر چند سکوت برای بسیاری از ما یادآور بیکاری، بطالت و… است اما در عمل موجب تولید سلول‌های تازه در مغز می‌شود، به بیان دیگر سکوت موجب بازسازی مغز می‌شود. در زمان سکوت، سلول‌های تازه بسیاری تولید می‌شوند و نکته مهمتر آنکه هم تعداد سلول‌های تولید شده در زمان سکوت بیشتر است و هم احتمال زنده ماندن این سلول‌ها و تبدیل آن‌ها به نرون‌های فعال، خلاصه آنکه سکوت به مغز استراحت می‌دهد و موجب تولید سلول‌های تازه در مغز می‌شود.
سرو صدا، مزاحم همیشگی
همه ما بارها از سروصدای زیاد کلافه شده‌ایم، از صدای ترافیک گرفته تا صدای رادیو تلویزیون، از سروصدای ازدحام جمعیت تا صدای بلند یک کنسرت پاپ و… به بیان دیگر، همه ما امروزه در معرض «آلودگی صوتی» قرار داریم. آلودگی صوتی به معنای ورود انواع اصوات ناخواسته به محیط زندگی و سکونت افراد است. امروزه این موضوع یکی از بزرگترین مشکلات زندگی بشر در جوامع صنعتی شده و عوارض مهمی بر سلامت انسان به جای گذاشته است که از جمله آن‌ها میتوان به افزایش استرس، اختلال خواب یا حتی آسیب شنوایی اشاره کرد. آلودگی صوتی منابع بسیار متنوعی دارد که از میان مهم‌ترین منابع آلودگی صوتی میتوان به این موارد اشاره کرد: ساخت و ساز، وسایل نقلیه موتوری، ازدحام جمعیت و یا کنسرت. سروصدا تقریبا همیشه در اطراف ما وجود دارد، چه به صورت طبیعی مانند آواز پرندگان و چه حاصل فعالیت‌های انسانی مانند صدای حاصل از حرکت وسایل نقلیه. دانشمندان می‌گویند آلودگی صوتی، تاثیر منفی قابل ملاحظه‌ای بر سلامت انسان و حتی حیوانات دارد.
در مقایسه با انواع دیگر آلودگی همچون آلودگی هوا یا آب، مردم اغلب آلودگی صوتی را به عنوان یک خطر جدی برای سلامتی در نظر نمی‌گیرند. افزایش آلودگی صوتی در نتیجه افزایش فعالیت‌های انسان، مشکلات بسیاری را برای مردم ساکن شهرها پدید آورده است.
فواید سکوت برای مغز
با توجه به مطالب گفته شده، هرچند ممکن است سکوت مطلق برای نسل امروزی کمی عجیب و غریب یا حتی آزاردهنده باشد، اما بدون شک تاثیر شگفت‌انگیزی بر بازیابی فیزیکی، ذهنی و روحی خواهد داشت. سکوت می‌تواند از روش‌های مختلفی به سلامت انسان کمک کند یکی از مهم‌ترین فایده‌های سکوت این است که به ما کمک میکند آرام‌تر باشیم اما این تنها فایده سکوت نیست. در ادامه با چند فایده سکوت آشنا می‌شویم: افزایش آرامش، درک بهتر احساسات، شناخت بهتر خود، افزایش آگاهی، افزایش خلاقیت، کاهش استرس و اضطراب، افزایش صبر و شکیبایی، کمک به کشف اهداف جدید، بهبود تمرکز، رشد و گسترش روابط اجتماعی، تقویت اراده، کمک به تصمیم‌گیری بهتر، درمان سردرد و میگرن، دستیابی به ثبات عاطفی بالاتر، کاهش فشار خون، تحریک رشد سلول‌های مغزی، بهبود تمرکز و حافظه، آرام ساختن ذهن و حذف افکار پریشان، تقویت عملکردهای شناختی، کاهش کورتیزول، تحریک خلاقیت، بهبود بی‌خوابی، تشویق ذهن آگاهی.
کاهش فشار خون در سکوت
فشار خون یکی از عوامل بسیار مهم اختلال سلامتی است که آن را با عنوان «قاتل خاموش» نیز می‌شناسند. شاید تعجب‌آور باشد اما دوره‌های سکوت روزانه (هرچند کوتاه) می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
پژوهش‌ها نشان داد یک دوره ۲ دقیقه‌ای سکوت پس از گوش دادن به موسیقی، ضربان قلب و فشار خون را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. حتی در مقایسه با موسیقی آرام، سکوت مطلق، سبب کاهش بیشتر این موارد می‌شود. تحقیقات دیگر نیز محیط‌های پر سروصدای دایمی را با افزایش ضربان قلب و فشار خون مرتبط دانسته‌اند.
بهبود تمرکز و حافظه با سکوت
آیا تاکنون به این موضوع توجه کرده‌اید که هیچ یک از امتحانات مهم با صدای موسیقی در پسزمینه برگزار نمی‌‌شود؟ سکوت به ما کمک میکند بهتر تمرکز کنیم و بتوانیم به نحو موثرتری از حافظه خود بهره‌برداری کنیم. در یک پژوهش تعدادی شرکت‌‌کننده، فعالیت‌هایی را انجام دادند که به تمرکز زیاد نیاز داشت. این آزمون در سه حالت سکوت مطلق، صدای گفت‌وگوی افراد و صداهای دیگر در پسزمینه اجرا شد. کسانی که در سکوت کار کرده بودند کمترین سطح استرس را تجربه کردند.
کاهش مقدار کورتیزول در سکوت
تمرکز می‌تواند به ارتقای کارایی ذهنی و آرامش فردی کمک کند. پژوهشی که اثرات آلودگی صوتی را بر تمرکز بررسی می‌کرد، نکته مهم دیگری را هم برای دانشمندان فاش کرد: افرادی که فعالیت‌های روزمره خود را در سروصدای پسزمینه انجام می‌دادند، مقدار هورمون استرس کورتیزول در خون آن‌ها بیشتر بود.
انباشته شدن صدای ناخوشایند و آلودگی صوتی می‌تواند به مرور به استرس روانی و ترشح بیش از حد کورتیزول منجر شود. افزایش مقدار کورتیزول نیز خود باعث افزایش وزن، احساس کلافگی شدید، مشکلات خواب و بیماری‌های مزمن می‌شود.
اکنون به نظر می رسد با توجه به یافته‌های جدید دانشمندان، باید هر روز مدت کوتاهی از دریای سرو صدای بی‌پایان فاصله بگیریم و کمی سکوت را به خودمان هدیه کنیم. اکنون دیگر سکوت و تنهایی برخلاف گذشته، بسیار مفید ارزیابی می شود چون عامل بازسازی مغز و تقویت ذهن و خلاقیت است.
دیدگاهتان را بنویسید