تیم‌های دانش‌آموزی «سلام دیباجی» متشکل از امیرحسین شیخ‌سفلی، پرهام اژدم‌خواه و پارسا قیایی و تیم «سلام دیباجی پلاس» تشکیل شده از سید صدرا حافظی‌گل، امیرعلی اصغری و امیرمحمد قائمی‌فر در مسابقات جهانی رباتیک در شهر دائِگو کره‌جنوبی موفق به کسب مقام اول و سوم در لیگ ربات‌های ورزشی شدند.
آقای مهندس نیکوگفتار، لطفا درباره مسابقات کره جنوبی و شرایط تیم‌ها توضیح بدهید.
من به‌عنوان سرپرست و مهندس مهدی علیزاده به‌عنوان مربی، همراه بچه‌ها بودیم و هر دو تیم در رده سنی زیر ۱۹ سال (دانش‌آموزان پایه‌های یازدهم و دوازدهم) در لیگ ربات‌های ورزشی شرکت کردند. تیم ما در دسته Sport Robots حضور داشت؛ ربات‌هایی که کارهای شبیه ورزش انجام می‌دهند؛ مثل وزنه‌برداری، هل‌دادن یا دوومیدانی. هر تیم سه دانش‌آموز دارد و آموزش عموما بین یک تا دو سال طول می‌کشد تا نفرات برای مسابقه آماده شوند.
مسیر استعدادیابی، روند انتخاب و مدل آموزشی اعضای تیم به چه شکل بود؟
ما ابتدا بچه‌ها را از طریق پایگاه تابستانی که سه روز در هفته برگزار می‌شود شناسایی می‌کنیم. در این دوره تابستانی درس‌های پایه و کلاس‌های پژوهشی ازجمله برنامه‌نویسی، الکترونیک و مکانیک برگزار می‌شود و در انتهای تابستان یک رویداد چهارروزه به نام تکنوکمپ یا بوت‌کمپ برگزار می‌کنیم. در تکنوکمپ علاوه‌بر آزمون فنی، ما رفتار تیمی، مدیریت ریسک و نوع تعامل افراد را هم بررسی می‌کنیم و فقط کسب رتبه در مسابقه آزمایشی ملاک انتخاب نیست؛ داورانِ متخصص ما، متقاضیان را از جهات مختلف ارزیابی می‌کنند. افرادی که انتخاب می‌شوند همراه خانواده‌شان دعوت می‌شوند و پس از پذیرش، آموزش‌های تخصصی‌تری برای همان ربات خاص دریافت می‌کنند.
ما امسال قوانین جدیدی داشتیم و بچه‌ها مجبور شدند ربات را از صفر طراحی کنند. این یعنی تعریف دقیق الزامات مسابقه، طراحی مکانیک، انتخاب محرک و گیربکس، طراحی بردهای الکترونیک، برنامه‌نویسی کنترلر و درنهایت آزمون و کالیبراسیون کامل. این پروسه شامل تست‌های جز‌به‌جز و سپس اجرای کامل وظایف مسابقه‌ای است. بچه‌ها در این بازه زمانی کوتاه توانستند همه این مراحل را انجام دهند؛ کاری که در برخی کشورها ممکن است یک یا دو سال طول بکشد.
ما روی نسبت گشتاور به وزن، پایداری دینامیکی و مدیریت توان باتری خیلی کار کردیم؛ چون در رقابت‌های ورزشی، هر عملکرد کوچک می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد. نرم‌افزار کنترل حرکت، حسگر فیوژن و الگوریتم‌های پایداری در تست‌های میدانی بارها ارزیابی و اصلاح شد تا ربات در شرایط واقعی مسابقه قابل اعتماد باشد.
به نظر شما شرکت در چنین رقابت‌هایی، چه دستاوردی برای شرکت‌کنندگان داشت؟
مسابقات در دائگو برگزار شد و یکی از مهم‌ترین تجربه‌ها برای بچه‌ها دیدن نظم دقیق کره‌ای‌ها بود. آن‌ها همه چیز را سر ساعت و مطابق برنامه انجام می‌دادند. بچه‌ها دیدند که مترو و قطارهای بین‌شهری حتی با دقایق غیررُند حرکت می‌کنند؛ این نظم و برنامه‌ریزی گسترده باعث شده صنعت و فناوری آن‌ها پیشرو شود. این نظم آموزشی و سازمانی که در کره دیدیم، درس مهمی برای ماست که نشان می‌دهد پیشرفت صرفا به هوش مرتبط نیست، بلکه به برنامه‌ریزی، پشتکار و ساختار منظم نیز بستگی دارد.
به نظر شما نقطه قوت تیم‌های ایرانی چه بود؟
ما شاهد هستیم که دانش‌آموزان ایرانی هوش بالایی دارند و با وجود محدودیت زمانی، از صفر ربات طراحی کردند. این نشان‌دهنده ترکیب هوش و پشتکار است. در مسابقات کره، برخی تیم‌ها به‌دلیل پیچیدگی سخت‌افزار یا زمان‌بندی نمی‌توانستند در چنین بازه زمانی ربات جدیدی بسازند؛ اما بچه‌های ما با تمرکز و کار فشرده این کار را انجام دادند. این تواناییِ تسریع در یادگیری و پیاده‌سازی، نقطه قوت ماست اما اگر شرایط تامینِ قطعات، مالی و حمایت بهتر شود، امکان جهش بزرگ‌تری وجود دارد.
شما برای شرکت در این رقابت با چه مشکلات و چالش‌های روبه‌رو بودید؟
مهم‌ترین مشکل ما دسترسی به قطعات و فناوری روز است؛ درحالی‌که تیم‌های خارجی به‌راحتی از پلتفرم‌هایی مثل آمازون یا بازارهای بین‌المللی قطعات مورد نیازشان را تامین می‌کنند، ما با موانعی ازجمله نبودِ درگاه پرداخت بین‌المللی، هزینه‌های گزاف واردات و مشکلات پستی مواجه هستیم؛ به‌عنوان مثال، کالایی که قیمتش ۱۰ دلار است، برای ما گاهی صد دلار هزینه دربردارد. این اختلافِ قیمت و دشواریِ تامین، باعث می‌شود بسیاری تیم‌ها از طراحی ربات جدید صرف‌نظر کنند.
علاوه‌بر‌این هزینه تهیه بلیت برای حضور در کره‌جنوبی هم چالش مهمی بود، چراکه برای هر نفر بیش از ۱۰۰میلیون تومان هزینه دربرداشت که پرداخت این هزینه برای دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان بسیار دشوار است. ما نیازمندِ یک مسیر تسهیل‌شده برای واردات قطعه و حمایتِ مالیِ هدفمند هستیم تا تیم‌هایی که سهمیه جهانی می‌گیرند، بتوانند با کرامت و کیفیت در مسابقات حاضر شوند. این در حالی است که تیم‌های موفق در سطح دنیا اغلب اسپانسر سازمانی یا شرکتی دارند؛ یعنی یک دانشگاه یا شرکت بزرگ از آن‌ها حمایت می‌کند. اما در ایران این حمایت ساختاری ضعیف است. اگر حداقل تیم‌هایی که سهمیه جهانی می‌گیرند، از حمایت مالی برای سفر و تامین قطعات برخوردار شوند، کیفیت آموزش و رقابت بالا می‌رود و این امر به نفع کل اکوسیستم خواهد بود. ما از همکاری با بخش خصوصی استقبال می‌کنیم و معتقدیم مدل حمایت تبادلی (اسپانسرشیپِ دیده‌شدن برند در مقابل حمایت مالی/فنی) می‌تواند کارآمد باشد.
چه برنامه‌هایی برای آینده دارید؟
برای سال آینده برنامه‌مان این است که علاوه‌بر ادامه لیگ ربات‌های ورزشی، تیمی در حوزه خودروی خودران تشکیل دهیم. هدف این است که بچه‌ها از مفاهیم پایه تا پیاده‌سازی کامل را یاد بگیرند؛ یعنی طراحی مکانیک، طراحی بردهای الکترونیک، برنامه‌نویسی کنترلرها و الگوریتم‌های تصمیم‌گیری و نهایتا آزمون میدانی خودروی خودران. این تجربه ترکیبی، باعث می‌شود دانش‌آموزان درک سیستماتیک از سامانه‌های چندرشته‌ای پیدا کرده و آماده حضور در پروژه‌های صنعتی یا تحقیقاتی شوند.
چه پیشنهادهایی برای تقویت اکوسیستم رباتیک آموزشی دارید؟
ما چند پیشنهاد ساده اما اثرگذار داریم: اولین پیشنهادمان این است که مسیر سبز برای برای تامین قطعه و تسهیلات گمرکی برای تیم‌های دارای سهمیه جهانی ایجاد شود، دومین پیشنهاد اعطای بورسیه سفر برای تیم‌های منتخب است تا هزینه‌های دلاری مانع حضور برترین‌های کشور در این رقابت نشود. سومین موضوع تشویق شرکت‌ها برای حمایت از تیم‌ها به‌صورت اسپانسرشیپ‌های تخصصی است، ایجاد کارگاه‌های مشترک (FabLab یا ProtoLab) برای کاهش هزینه ساخت و نمونه‌سازی از دیگر پیشنهادات ماست. در کنار حمایت‌های مالی، باید زیرساخت‌های آموزشی ازجمله دسترسی به دوره‌های تخصصی، مربیان با تجربه صنعتی و پلتفرم‌های مشترک برای تبادل تجربه بین تیم‌ها نیز توسعه یابد.
نتایج اخیر نشان می‌دهد که هوش و استعداد دانش‌آموزان ایرانی با پشتکار و آموزش ساختاریافته می‌تواند در سطح جهانی بدرخشد. اگر حمایت‌های هدفمند برای تامین قطعه، هزینه سفر و تعامل با صنعت فراهم شود، می‌توانیم این موفقیت‌ها را پایدار کنیم و نسل بعدی مهندسان و محققان کشور را تربیت کنیم. ما به‌عنوان مجموعه آماده همکاری با نهادهای دولتی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی هستیم تا این مسیر را به‌صورت سیستماتیک توسعه دهیم و زمینه رشد پایدار را برای جوانان علاقه‌مند فراهم کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید