رباتیک علاوه بر اینکه از فناوریهای «هایتک» شناخته میشود، ظرفیت بالایی برای صادرات و ارزآوری دارد. دانشمندان ایرانی در این زمینه فعالیتهای قابل توجهی انجام دادهاند و ربات جراح سینا اکنون به عنوان یکی از شاخصترین محصولات ایرانی به بازارهای جهانی راه پیدا کرده است. مسعود شریفی، دانشمند ایرانی حوزه رباتیک، اکنون معاون فنی و مهندسی شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سیناست که در ایران و کانادا تحصیل کرده است. او که متولد سال ۱۳۶۸ است، مقطع کارشناسی ارشد را در دانشگاه صنعتی شریف به پایان میرساند. سپس با هدف کسب دانش، اشتغال و زندگی به کانادا میرود تا در رشته مهندسی مکانیک و در مقطع دکترا ادامه تحصیل دهد. اما در حالی که فکر میکرد برای گذراندن دوره سربازی به طور موقت در ایران خواهد ماند، در کشور خود ماندگار میشود. شریفی در گفتوگو با مجله «دانشمند» از علاقهمندی سایر کشورها نسبت به خرید ربات جراح سینا گفته است. به گفته او، فقط در اندونزی ۴ ربات سینا راه اندازی شده است. همچنین کشورهای روسیه، عراق و ازبکستان از متقاضیان این ربات معجزهگر هستند.
چرا از ایران رفتید و چه شد که برگشتید؟
بعد از فارغ التحصیلی در سال ۱۳۹۳ در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه صنعتی شریف، مثل بسیاری دیگر از دانشجویان، فکر می کردم خارج از ایران محیط بهتری برای بروز استعدادهایی که فکر میکردم دارم خواهد بود. همچنین به دلیل عدم وجود آرامش که بسیاری آن را احساس میکنند و من هم در آن زمان احساس می کردم، برای ادامه تحصیل در کانادا تصمیم قطعی گرفتم. از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ مشغول تحصیل در رشته دکترای دانشگاه پلیتکنیک مونترال کانادا بودم. بعد از اینکه تحصیلم تمام شد و فارغالتحصیل شدم به خاطر اینکه بتوانم به ایران رفت و آمد داشته باشم و محدودیت خروج از کشور نداشته باشم، تصمیم گرفتم برای گذراندن سربازی به ایران بیایم و سپس به کانادا برگردم تا کار و زندگیام را در کانادا پایهریزی کنم. در همان زمان که در حال تحقیق برای سربازی از طریق انجام پروژه بودم با سامانه «آیکانکت» معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آشنا شدم و درخواست دریافت پروژه جایگزین سربازی برای دانشجوهای خارج از کشور را از این طریق ارسال کردم. در آن زمان باید درخواست میدادیم و به ایران میآمدیم، اما الان امکان ارائه درخواست از خارج کشور و انجام پروژه در خارج از کشور هم مهیاست.
سامانه آیکانکت چه مزیتهایی دارد؟
وقتی درخواست پروژم را دادم متوجه شدم که سامانه آیکانکت بخشی هم برای همکاری با متخصصین خارج از کشور دارد. مزیت این امکان این بود که ۵۰ درصد حقوق را از طریق این سامانه و ۵۰ درصد بقیه را شرکتهای دانشبنیان پرداخت میکردند. ضمن اینکه میتوانستید حین سربازی با شرکتهای دانش بنیان عضو سامانه همکاری کنید. در آن زمان این سامانه خیلی توسعه پیدا نکرده بود و شرکتهای محدودی در آن فعال بودند. تنها شرکتی هم که با کار من مرتبط بود و برای من جذابیت داشت شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سینا بود.
از همان جا ماندن شما در ایران کلید خورد؟
ݢݢبله، درخواست من شبیه تیری در تاریکی بود و با خود گفتم من که باید پروژهام را انجام بدهم و برگردم. پس بهتر است درخواستم بدهم و یک کار هم در ایران داشته باشم. درخواست را دادم و درخواست تایید شد. درواقع، اگر درخواستم در شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سینا تایید نمیشد من هرگز به ایران برنمیگشتم. با این حال، هر دو درخواست من برای پروژه و همکاری تایید شد. به ایران برگشتم و در ابتدا سراغ پروژه سربازی رفتم و به موازات آن به شرکت سینا رفتم و برای مصاحبه با مدیرعامل شرکت، آقای دکتر علیرضا میرباقری صحبت کردم و آشنا شدم. او از چالشهایی که داشتند صحبت کرد و اینکه در چه مرحله ای هستند و هدفشان چیست. به این ترتیب من همکاری با این شرکت را در اسفند سال ۱۳۹۹ شروع کردم.
چه چیز این شرکت برای شما جذاب بود؟
من آمده بودم پروژهام را انجام بدهم و برگردم. اما طی این ۳ تا ۴ سال، کار در شرکت سینا برای من بسیار لذت بخش و جذاب بوده و آموزشهای زیادی دریافت کردهام. پروژه ما «هایتک» است و ما هرروز یک چالش علمی جدید داریم، هر روز یک چیز جدید یاد میگیریم و پابهپای علم روز دنیا در حال پیشرفت هستیم. باوجود نبود آرامش، ناملایمتیها، سنگاندازیها، سختیها و چالشهای غیرعلمی که پیش رو وجود دارد، به قدری از این کار لذت میبرم که الان دیگر قصد ندارم به کانادا برگردم. در حال حاضر من زندگیام را در ایران پایهریزی کردهام و شکل دادهام.
رشته مکانیک و رباتیک با هم چه ارتباطی دارند؟
رشته مکانیک و رباتیک به شدت به یکدیگر مرتبط هستند و به جز بخش الکترونیک، تقریبا همه چیز با مکانیک و گرایشهای مختلف آن از جمله کنترل مکاترونیک یا طراحی کاربردی مرتبط است.
کمی از ربات سینا بگویید.
شروع پروژه ربات سینا به حدود ۱۸ سال پیش و پروژه کارشناسی ارشد مدیرعامل فعلی شرکت در دانشگاه صنعتی شریف و همچنین رئیس هیئت مدیره شرکت برمیگردد. «سینا» در ابتدا ربات دستیار جراحی بوده که قرار بوده در اتاق عمل دست سوم جراح باشد. طی این ۱۸ سال با زحمات دکتر میرباقری و افراد دیگری که در قالب شرکت به این تیم اضافه شدند، این ربات روزبهروز پیشرفت کرده و تبدیل به ربات جراح شده و الان در قالب ربات سامانه جراحی رباتیک از راه دور سینا در آستانه ورود به بیمارستانهای کشور برای انجام عمل رباتیک است.
سینا صادر هم شده؟ آیا کشورهای دیگر متقاضی این سامانه رباتیک هستند؟
ما متقاضیان قابل توجهی برای سینا داریم. الان ۴ دستگاه در اندونزی داریم. با کشورهای دیگر هم در حال مذاکره هستیم. متقاضیانی مثل کشور روسیه؛ مخصوصاً از زمانی که تحریمهای آمریکا بر آنها اعمال شده و دیگر نمیتوانند از رباتهای خود استفاده کنند. همچنین کشورهای هند، پاکستان، عراق و کشورهای اطراف در حال حاضر متقاضی ربات ما هستند.
شما به ارتقای سینا فکر میکنید؟ بعد از اتفاقی که برای ربات آمریکایی داوینچی افتاد ممکن است اعتماد مردم کاهش یافته باشد. در شرایط فعلی چه باید کرد؟
ما هیچ وقت ارتقای ربات سینا را متوقف نکردهایم و نخواهیم کرد. هر روز در زمینههای مختلف از جمله موضوعات عملکردی، موارد ظاهری و اضافه کردن قابلیتهای هوش مصنوعی به ربات کار میکنیم تا عملکردش بهتر و مفیدتر شود. اما درباره جراحی رباتیک یک نکته را باید بگویم. ربات جراح قرار نیست که خودش جراحی را انجام دهد. در واقع این جراح است که جراحی را انجام میدهد، اما به وسیله ربات. جراح به جای اینکه به اتاق عمل برود و در کنار بیمار قرار بگیرد، پشت یک کنسول جراحی مینشیند و بازوهای جراحی رباتیکی را که در کنار بالین بیمار قرار دارند کنترل میکند. لذا مدیریت عملیات جراحی با جراحی است که عمل جراحی لاپاروسکوپی را انجام می دهد. نکته دوم این است که هر روش جدیدی که ارائه میشود در ابتدا با مخالفتهایی روبهرو میشود. به دلیل اینکه هیچ رباتی از جمله ربات داوینچی اصلاً اجازه ورود به ایران نداشته، هنوز مردم با جراحی رباتیک آشنایی ندارند. اما در قدم اول ما باید جراحان را مخاطب قرار دهیم. وقتی که جراحان با ربات ما کار میکنند متوجه میشوند که چقدر کار با ربات، هم برای جراح و هم برای بیمار، امنتر، موثرتر و راحتتر است. در قدم اول این جراحان هستند که باید با ربات کار کننند و با آن آشنا شوند. اگر آنها قانع شوند در ادامه، آنها بیماران را قانع میکنند. این موضوع زمان میبرد. کمااینکه الان در کشور آمریکا همه جراحیهای پروستات با ربات انجام میشود و دیگر این جراحی، دستی نیست.
چرا رباتیک تا این حد جذاب به نظر می رسد؟
یکی از بهترین جذابیتهای رباتیک این است که شما میتوانید کاربردش را در هر زمینهای که دوست دارید انتخاب بکنید. شما اگر دوست دارید به تخصص پزشکی کمک کنید میتوانید رباتی بسازید که در این زمینه کار کند؛ مثل ربات جراح یا مثل ربات درمانگر یا ربات توانگر. اگر شما به حوزه تغذیه علاقه دارید و غذا پختن را دوست دارید، میتوانید رباتی بسازید که آشپزی کند. در حوزه ورزش میتوانید رباتی بسازید که با شما ورزش کند. با پیشرفت هوش مصنوعی این فناوری به راحتی قابل انجام است و در سالهای نه چندان دور بعید نیست که رباتها در همه حوزهها حضور چشمگیری پیدا کنند.
رباتیک برای دانشآموزان هم بسیار جذاب است. نوجوانان چطور میتوانند با این فناوری آشنا شوند و استعدادهای خود را بروز دهند؟
بهترین انگیزه و جذابیت رباتیک این است که شما هر چیزی را که دوست دارید میتوانید برایش یک ربات بسازید. آموزش رباتیک یک بحث کلان است. در بعضی مدارس الان کارگاههایی برگزار میشود که در حوزه رباتیک فعال هستند. مدتی قبل ما به یکی از مدارس سمپاد رفتیم و دیدیم تمرینی که به دانشآموزان دادهاند، ساخت ربات بود. هر دانش آموز قرار بود یک نوع ربات بسازد. آقای میرباقری به قدری از این اتفاق شگفت زده شده بود که می خواست یک نمایندگی از شرکت را در این مدرسه سمپاد راهاندازی کند و دانشآموزان را برای آینده جذب شرکت کند. این موضوع برای بسط به کل کشور نیاز به یک نگاه کلان دارد. الان بعضی مدارس فعالیتهای فوق برنامه دارند و مراکزی وجود دارد که رباتیک را آموزش میدهند. اما به چند نکته باید توجه کرد. اول ایده است که به این معنی است که در هر حوزهای میتوان ربات ساخت. باید این را بدانیم که هیچ غیرممکنی وجود ندارد. غیرممکن تا زمانی که شما به آن نرسیدهاید، غیرممکن است. زمانی که به آن برسید دیگر غیرممکن نیست. این موضوع با تلاش اتفاق میافتد و برای دانشآموزان مهمترین تلاش این است که روزبهروز بتوانند چیزی به دانش، سواد و اندوختههایشان اضافه کنند. پروژه سینا برای آقای میرباقری از دوره دبیرستان شروع شد و تا پروژه کارشناسی ارشد او ادامه پیدا کرد و الان به ربات سامانه رباتیک جراحی از راه دور سینا رسیده است. دانشآموزان باید بدانند که هر سال ۳۶۵ روز فرصت دارند و اگر هر روز فقط یک چیز کوچک درباره رباتیک یاد بگیرند، طی ۴ تا ۵ سال آینده دانش بسیار بالایی خواهند داشت و دیگر هیچ غیرممکنی برای آنها وجود نخواهد داشت. پس اولین توصیه من به دانشآموزان این است که از تک تک روزها برای یادگیری استفاده کنند؛ حالا چه در زمینه رباتیک، چه در زمینه هر چیزی که به آن علاقه دارند. این چیزی است که در گذر زمان اثر خود را به وضوح نشان میدهد.
دیدگاهتان را بنویسید