دکتر «مهدیه بختیاری رمضانی»، مدیرعامل «شرکت دانش‌بنیان توسعه فناوری پلاسما» است که در حال‌حاضر به‌عنوان مهم‌ترین و تاثیرگذارترین شرکت فعال در حوزه پلاسما فعالیت می‌کند. خانم دکتر، فارغ‌التحصیل دکترای تخصصی در رشته فیزیک- گرایش پلاسما، از پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای و دانشگاه صنعتی امیرکبیر است و بیش از ۱۵ سال است در حوزه «تحقیق و توسعه فناوری‌های نوین»، به‌ویژه فناوری پلاسما، فعالیت کرده و در حال‌حاضر عضو هیات‌علمی «پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای» است. دکتر بختیاری طی این دوره فعالیت، در کنار فعالیت‌های علمی و پژوهشی، مسوولیت مدیریت و راهبری پروژه‌های فناورانه متعددی را برعهده داشته که منجر به تولید محصولات دانش‌بنیان و ثبت چندین اختراع ملی شده است. با او که از زنان تاثیرگذار در حوزه علم و فناوری است و در کنار فعالیت‌های اجرایی، دغدغه ارتقای زیست‌بوم نوآوری کشور را دارد، درباره پلاسما و تاثیر آن در زندگی جامعه گفت‌وگو کرده‌ایم.
شرکت دانش‌بنیان توسعه فناوری پلاسما از دل یک هسته پژوهشی در سازمان انرژی اتمی شکل گرفته است. با استقرار سیاست درهای باز، نوآوری‌های باز در سازمان انرژی اتمی و با حمایت‌های آقای مهندس اسلامی، معاون محترم رییس‌جمهور و رییس سازمان، از بهره‌مندی عموم مردم از نتیجه تحقیقات و برکات فناوری هسته‌ای، این شرکت فعالیت رسمی خود را از اواخر سال ۱۴۰۰ آغاز کرد.
هدف اصلی از تاسیس این شرکت، تجاری‌سازی دستاوردهای علمی در حوزه پلاسما و تبدیل آن‌ها به محصولات و سامانه‌های کاربردی برای رفع نیازهای صنعتی، پزشکی، محیط‌زیستی و کشاورزی کشور است، در این سال‌ها تلاش کردیم تا با ترکیب توان پژوهشی، تخصص فنی و شناخت دقیق از چالش‌های کشور، راه‌حل‌هایی نوآورانه و بومی ارایه دهیم.
حاصل این تلاش‌ها، توسعه بیش از ۱۰ محصول فناورانه مبتنی بر پلاسما، اخذ چندین گواهی ثبت اختراع، ایجاد اولین خط تولید صنعتی در حوزه تجهیزات پزشکی، راه‌اندازی کارخانه آلودگی‌زدایی و فرآوری خشکبار بر پایه پلاسما و استقرار سیستم‌های تصفیه پساب در مقیاس صنعتی بوده است. همچنین برای آنکه بتوانیم تحقیقات انجام‌شده در شرکت در حوزه‌های بیوتکنولوژی، مطالعات پیش‌بالینی، محیط‌زیست، شیمی، طیف‌سنجی و…، را به‌طور کامل اعتباربخشی کند، مجموعه آزمایشگاه‌های تخصصی شرکت را راه‌اندازی کرده‌ایم. این آزمایشگاه با به‌روزترین تجهیزات تخصصی و با نیروی مجرب، امکان ارایه خدمات به دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های متخلف را ایجاد کرده است.
امروز، شرکت ما با بهره‌مندی از یک ساختار علمی-فنی چابک و نیروی انسانی نخبه، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در زنجیره تامین فناوری‌های پیشرفته کشور به دست آورد و به‌عنوان یکی از شرکت‌های مرجع در حوزه کاربردی‌سازی فناوری پلاسما شناخته شود.
پلاسما در چه حوزه‌هایی کاربرد دارد و شرکت توسعه فناوری پلاسما، بیشتر بر کدام حوزه‌ها متمرکز است؟
فناوری پلاسما یک فناوری میان‌رشته‌ای و بسیار گسترده است که کاربردهای آن از پزشکی و کشاورزی گرفته تا تصفیه آب‌وهوا، صنایع دفاعی، انرژی، مواد پیشرفته و حتی صنعت نساجی گسترش دارد. ماهیت منحصربه‌فرد پلاسما، به‌ویژه توانایی آن در آلودگی‌زدایی، فعال‌سازی سطح، تجزیه ترکیبات پیچیده و تولید مواد واکنش‌زا بدون نیاز به مواد شیمیایی، آن را به ابزاری قدرتمند برای حل مسایل پیچیده بدل کرده است.
شرکت دانش‌بنیان توسعه فناوری پلاسما باتوجه‌به نیازهای کشور و ظرفیت‌های موجود، تاکنون تمرکز خود را بر سه حوزه اصلی گذاشته است که این سه حوزه عبارت‌اند از: «پزشکی و سلامت»، «محیط‌زیست و صنعت» و «کشاورزی و صنایع غذایی».
در حوزه سلامت، چه پیشرفت‌هایی حاصل شده است؟
با توسعه سامانه پلاسمایی و انجام مطالعات بالینی، توانسته‌ایم راهکار موثری برای تسریع ترمیم زخم‌های مزمن و از‌جمله زخم‌های دیابتی، زخم بستر و برخی بیماری‌های پوستی را ارایه کنیم. در حال‌حاضر، سامانه‌های تولیدشده در شرکت برای اولین‌بار در کشور، موفق به اخذ مجوزهای رسمی از سازمان غذا و دارو شده است و خدمات درمانی با این فناوری در قالب کلینیک‌های تخصصی در شهرهای مختلف نظیر تهران، کرج، ورامین و جهرم ارایه می‌شود که این نوید را هم می‌دهیم که به‌زودی در سایر شهرها هم افتتاح خواهد شد.
فعالیت در درمان سرطان دیگر زمینه پژوهشی ما در حوزه پزشکی و یکی از مهم‌ترین پروژه‌هاست. در این پروژه، ما از پلاسمای سرد برای القای مرگ سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنیم. این روش پس از اینکه مطالعات پیش‌بالینی روی سرطان‌های مختلف مثل روده بزرگ، سینه، پروستات و تومور بدخیم مغزی را به‌طور موفقیت‌آمیز طی کرده، در حال‌حاضر در مرحله تحقیقات بالینی قرار دارد.
این مطالعات با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور درحال اجرا هستند و تا کنون روی بیش از ۲۵۰ بیمار مبتلا به سرطان سینه استفاده شده است. نتایج امیدوارکننده پلاسما در درمان سرطان نشان می‌دهد این روش می‌تواند در آینده‌ای نزدیک در سبد درمان سرطان کشور قرار گیرد.
به نظر می‌رسد در حوزه محیط‌زیست و صنعت هم پیشرفت‌های صورت‌گرفته چشمگیر بوده است، لطفا درباره این حوزه هم برای خوانندگان دانشمند توضیح بدهید.
در این حوزه با استفاده از تجاربی که در راستای تصفیه پساب‌های پیچیده مثل شیرابه زباله وجود داشت، موفق به طراحی و اجرای سامانه‌های پلاسمایی برای تصفیه پساب‌های پیچیده شدیم. پروژه‌های شاخص شرکت در این حوزه، احداث تصفیه‌خانه با فناوری پلاسما برای تصفیه روزانه ۱۰هزار مترمکعب پساب در شهر صنعتی کاوه و تصفیه روزانه ۱۰۰ مترمکعب شیرابه در شیراز است.
سومین حوزه‌ای که از آن نام بردید، «کشاورزی و صنایع غذایی» است، در این بخش چه استفاده‌ای از فناوری پلاسما می‌شود؟
فناوری پلاسما در حوزه کشاورزی برای آلودگی‌زدایی، افزایش ماندگاری، کاهش مصرف سموم و بهبود جوانه‌زنی استفاده می‌شود. اولین کارخانه فرآوری و آلودگی‌زدایی خشکبار کشور با تکیه بر این فناوری ازسوی شرکت ما در سال ۱۴۰۳ افتتاح شده است. این کارخانه در شهر رفسنجان با اشتغال‌زایی مستقیم برای حدود ۵۰ نفر، امکان پردازش ۶هزار تن پسته در سال را دارد. علاوه‌بر این، در پروژه‌های مشترکی که با همکاری پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک در فازهای مختلف مطالعاتی و در مزرعه‌های مشابه در نقاط مختلف کشور انجام داده‌ایم، توانسته‌ایم میزان تولید محصول استراتژیک گندم را تا حد ۱.۸ الی ۲ برابر افزایش دهیم. این پروژه نیز در صورتی‌که در مقیاس وسیع و تجاری انجام شود ظرفیت بسیار بالایی برای کشور به همراه خواهد داشت.
خانم دکتر بختیاری، یکی از مباحثی که خصوصا در یکی دو سال اخیر در حوزه پلاسما درباره آن در رسانه‌ها مطالب امیدبخشی منتشر شده است، کلینیک‌های درمان زخم بر پایه پلاسماست، ایده ایجاد این کلینیک‌ها چگونه شکل گرفت و اکنون در چه مرحله‌ای است؟
ایده شکل‌گیری کلینیک‌های درمان زخم با پلاسما از یک نیاز جدی در نظام سلامت کشور آغاز شد. زخم‌های مزمن، به‌ویژه زخم پای دیابتی و زخم‌های فشاری، جان و کیفیت زندگی بسیاری از بیماران را تهدید می‌کنند و بار مالی سنگینی بر دوش سیستم درمانی می‌گذارند. از طرف دیگر، مطالعات بین‌المللی و تجربیات پژوهشی ما نشان می‌داد که پلاسمای سرد می‌تواند با تحریک فرآیندهای ترمیم، افزایش جریان خون، کاهش بار میکروبی و تسریع بازسازی بافت، راه‌حلی کارآمد برای این مساله باشد؛ البته این فناوری بیش از ۱۰ سال است که در جامعه بین‌المللی وارد سبد درمان زخم شده و تاییدیه‌های لازم را اخذ کرده است ولی با وجود این در ایران چندان شناخته‌شده نیست.
ازاین‌رو و پس از طراحی و تولید سامانه پلاسمای سرد و گذراندن مراحل آزمون‌های بالینی، ما موفق به اخذ مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو شدیم و سپس با همکاری مجموعه‌های درمانی، کلینیک‌های درمان زخم با پلاسما را تاسیس کردیم. اکنون این خدمات در شهرهای کرج، ورامین، تهران و جهرم درحال ارایه است و فاز توسعه شبکه‌ای کلینیک‌ها در چند استان کشور درحال اجراست. همچنین، برنامه‌های صادرات این فناوری به کشورهای منطقه نیز در دستورکار قرار دارد.
نکته‌ای که لازم می‌دانم به آن اشاره کنم این است که هر یک از این پروژه‌ها، ترکیبی از فناوری‌های پیشرفته برای حل مسایل واقعی کشور و اثربخشی اقتصادی و اجتماعی را در خود دارند و به همین دلیل قابلیت بالایی برای پوشش رسانه‌ای، معرفی در نمایشگاه‌های بین‌المللی و جلب توجه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی دارند که در این حوزه نیز باید فعالیت گسترده و منسجمی صورت گیرد.
دیدگاهتان را بنویسید