پروژه متاورسی «آتابی» در پانزدهمین دوره جشنواره بینالمللی نوآوری و اختراعات اروپا (EUROINVENT 2025) که با حضور بیش از ۹۷۰ طرح فناورانه از ۶۵ کشور جهان در اردیبهشت ۱۴۰۴ در رومانی برگزار شد، موفق شد نشان طلای این رقابت معتبر جهانی را کسب کند.
این پروژه نمادی است از تواناییهای علمی دانشمندان ایرانی در حوزه فناوریهای نوین و طراحی آینده دیجیتال با استفاده از گنجینه بزرگ فرهنگ ایرانی که یک دانشمند ایرانی در راس آن قرار گرفته است.
اجرای کامل برج آتابی، از طراحی الگوریتمها و معماری متاورسی گرفته تا پیادهسازی نهایی، ازسوی دانشگاهها و شرکتهای ایرانی صورت گرفته و بهاینترتیب میتوان بدون اغراق گفت که این برج، نخستین سازه مفهومی متاورسی با هویت فرهنگی ایرانی- اسلامی است که با بهرهگیری از فناوریهای پیشرفتهای همچون هوش مصنوعی، واقعیت مجازی، زیرساختهای ابری و رابطهای آواتاری تلاش کرده تا فضای دیجیتالی نوینی را برای آموزش، تعاملات فرهنگی و تجربه تمدن ایرانی در بستر متاورس فراهم کند.
اینپروژه حاصل تلاش پژوهشگران و متخصصان ایرانی در دانشگاه تکنوفست بلژیک است که با حمایت علمی مشترک ایران و ترکیه، با هدف الگوسازی در توسعه متاورسهای فرهنگی- بومی در جهان اسلام طراحی شده و فاز آزمایشی آن هماکنون در شهر وان ترکیه درحالاجراست.
برای بررسی این پروژه عظیم و موفق، با «دکتر اباذر کریمی پنابندانی» مدیر دپارتمان هوش مصنوعی دانشگاه تکنوفست بلژیک که مدیریت این پروژه را برعهده داشته است، گفتوگو کردیم.
آقای دکتر، بهعنوان نخستین سوال لطفا خودتان را معرفی کنید و درباره حوزههای فعالیتتان بگویید؟
درباره آشناییام با هوش مصنوعی و مباحث مربوط به آن باید بگویم فارغالتحصیل دکتری رشته هوش مصنوعی هستم و تمرکز اصلی من بر یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی و ترکیب هوش مصنوعی با فناوریهای نوین مثل واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و متاورس است.
از همان سالهای نخست تحصیل، باور داشتم که تحقیقات علمی باید به محصول و خدمت واقعی برای جامعه منجر شود. همین رویکرد باعث شد علاوهبر پژوهشهای آکادمیک، وارد عرصه پروژههای سلامت هوشمند شوم؛ برای نمونه، طراحی سامانههای مبتنی بر AI با هدف تشخیص و پایش بیماریها.
در کنار سلامت، یکی دیگر از حوزههایی که بهطورجدی روی آن متمرکز شدم، متاورس است. پروژه برج متاورسی آتابی نمونهای از این تلاشهاست؛ زیرساختی ملی که میتواند بانکها، استارتاپها و سازمانها را وارد دنیای جدید اقتصاد دیجیتال کند.
چه دلایلی باعث شد هوش مصنوعی را برای مسیر حرفهای خود انتخاب کنید؟
علاقه من به هوش مصنوعی از ترکیب دو موضوع نشات میگرفت: اول، کنجکاوی شخصی درباره اینکه آیا میتوان سیستمی ساخت که مانند انسان فکر کند، یاد بگیرد و تصمیم بگیرد و دوم مشاهده نیازهای جامعه خصوصا در جاهایی که میدیدم بسیاری از مسایل پیچیده، با روشهای سنتی دیگر قابلحل نیستند.
هوش مصنوعی برای من فقط یک رشته علمی نبود، بلکه چشماندازی بود که از دریچه آن آینده بشر را میدیدم؛ فناوریای که میتواند خطاهای انسانی را کاهش دهد، تصمیمگیریها را هوشمندتر کند و کیفیت زندگی را بالا ببرد. وقتی به این اطمینان رسیدم که این حوزه نهتنها در صنعت، بلکه در آموزش، سلامت، حملونقل و حتی سبک زندگی مردم تاثیرگذار خواهد بود، مطمئن شدم که باید زندگی حرفهایام را به آن اختصاص بدهم.
در حال حاضر چه مسوولیتها و سمتهایی در حوزه هوش مصنوعی دارید؟
در حالحاضر چند مسوولیت کلیدی در حوزه هوش مصنوعی بر عهده دارم؛ نخست، ریاست دانشکده هوش مصنوعی دانشگاه تکنوفست بلژیک را برعهده دارم؛ دانشکدهای که تمرکز آن بر آموزش آنلاین و حضوری و برگزاری دورههای کاربردی در ایران، ترکیه و کشورهای منطقه است. نزدیکی ترکیه به ایران این فرصت را فراهم کرده تا بتوانیم بهطورجدی روی جذب دانشجویان ایرانی و منطقهای تمرکز کنیم.
در کنار این موضوع، ارتباطات فعالی با دانشگاههای معتبر دنیا، مراکز تحقیقاتی و پارکهای علموفناوری برقرار کردهایم تا دانشجویان و پژوهشگران ایرانی بتوانند در جریان آخرین دستاوردهای جهانی قرار بگیرند.
همچنین، بهعنوان عضو آکادمی علوم اروپا، در سطح بینالمللی فعالیت دارم و در ایران هم عضو کمیسیون ملی هوش مصنوعی سازمان نظام صنفی رایانهای کشور هستم. علاوهبر این، در برخی سازمانها نقش مشاور هوش مصنوعی را دارم. این مسوولیتها به من اجازه میدهند در سه سطح آموزش، سیاستگذاری و ارتباطات بینالمللی به توسعه هوش مصنوعی کمک کنم.
شما، هم در بخش دانشگاهی و هم در صنعت فعال هستید، این دو حوزه چگونه در کار شما به هم پیوند خوردهاند؟
من همیشه باور داشتهام که آموزش دانشگاهی و صنعت نباید از هم جدا باشند، اگر دانشگاه فقط به تولید مقاله و فرضیه بپردازد، دانشجویان با واقعیتهای بازار آشنا نمیشوند و اگر صنعت هم بدون پشتوانه علمی حرکت کند، نوآوری و پایداری در آن ضعیف خواهد بود. به همین دلیل تلاش کردهام فعالیتهایم در این دو حوزه مکمل یکدیگر باشند. در دانشگاه، دانشجویان را با مسایل واقعی صنعت آشنا و پروژههای آموزشی را بهسمت نیازهای کاربردی هدایت میکنم. در صنعت هم همیشه بهدنبال این بودهام که آخرین یافتههای علمی و فناوریهای نوین را وارد پروژهها کنم تا خروجی آنها بهروز و رقابتی باشد.
برج متاورسی آتابی که ازسوی تیم شما طراحی و اجرا شد، مدال طلای پانزدهمین دوره جشنواره بینالمللی نوآوری و اختراعات اروپا (EUROINVENT 2025)را کسب کرد، این پروژه چه جایگاهی در آینده اقتصاد دیجیتال ایران دارد؟
برج متاورسی آتابی یک زیرساخت هوشمند و تعاملی است که سازمانها و بانکها را وارد فضای متاورس میکند. این برج با فراهمکردن امکان ایجاد شعبههای مجازی، برگزاری نمایشگاهها، کنفرانسها و خدمات مالی مبتنی بر بلاکچین، به سازمانها این فرصت را میدهد که بدون محدودیت جغرافیایی با مشتریان خود تعامل داشته باشند.
اهمیت آتابی در اقتصاد دیجیتال ایران در این است که هزینههای توسعه فیزیکی را کاهش میدهد، امکان جذب مشتریان نسل Z را فراهم میکند و ایران را بهعنوان کشوری نوآور در سطح جهانی مطرح میسازد.
یکی دیگر از پروژههای اجراشده ازسوی شما و تیم تحقیقاتیتان، کالیا، (کالسنتر هوشمند) است درباره این پروژه و کاربرد آن برای سازمانها بگویید.
کالیا یک سامانه هوشمند مرکز تماس است که با بهرهگیری از هوش مصنوعی طراحی شده و هدف آن، تحول در نحوه ارتباط سازمانها با مشتریان است. این سامانه میتواند بهصورت ۲۴ساعته و هفت روز هفته، پاسخگوی تماسها باشد، بدون اینکه خستگی یا محدودیت داشته باشد.
مزیت اصلی کالیا در این است که بخش بزرگی از کارهای تکراری اپراتورها را برعهده میگیرد: پاسخ به سوالات متداول، ارایه خدمات ساده یا حتی اتصال هوشمند به اپراتور انسانی. علاوهبر این، دادههای تماسها بهطور کامل ثبت و تحلیل میشوند تا سازمان بتواند کیفیت خدمات خود را ارتقا دهد.
«سیموا» (ویس میکر فارسی) نیز از دیگر محصولات کار شماست درباره این محصول و نقشی که در آینده رسانه و بانکداری دارد، توضیح بدهید.
سیموا میتواند فرآیند تولید محتوای صوتی را متحول کند. ناشران، تولیدکنندگان پادکست و رسانههای آنلاین قادرند در کوتاهترین زمان، متنهای طولانی را به فایلهای صوتی تبدیل کنند.
در حوزه بانکداری نیز این محصول میتواند یکصدای رسمی و یکپارچه برای تمام کانالهای ارتباطی بانک ایجاد کند. بهاینترتیب تجربه مشتری، حرفهایتر و صمیمیتر میشود. همچنین امکان تولید پیامهای شخصیسازیشده مثل ارسال پیام تبریک تولد یا اطلاعرسانی درباره خدمات بانکی با صدای اختصاصی امکانپذیر میشود.
اگر بخواهید به دیگر پروژههای مهمی که ازسوی شما و تیمتان توسعهیافته است اشاره کنید به کدام پروژهها اشاره میکنید؟
DermaVisor AI که در صنعت پوست و زیبایی کاربرد دارد از دیگر پروژههای مهم است، DermaVisor AI با تحلیل تصویر چهره قادر است بیماریهای پوستی را شناسایی و شدت آنها را دستهبندی کند و حتی هشدارهای فوری در موارد حساس ارایه دهد. چنین قابلیتی به معنای کاهش خطای انسانی و صرفهجویی چشمگیر در وقت پزشکان و مراجعهکنندگان است.
این سامانه همچنین میتواند نوع پوست کاربر را تشخیص دهد و محصولات مراقبتی مناسب پیشنهاد کند. حتی امکان مشاهده چهره فرد با میکاپ مجازی (Virtual Try-on) وجود دارد که برای سالنهای زیبایی و فروشگاههای محصولات آرایشی بسیار ارزشمند است.
سامانه TraffixAi نیز پروژه مهم دیگری است که به توسعه شهرهای هوشمند و مدیریت حملونقل کمک میکند. این سامانه با ترکیب بینایی ماشین، هوش مصنوعی و رادارهای پیشرفته، این امکان را فراهم میکند که ترافیک بهصورت هوشمند و لحظهای مدیریت شود.
این سامانه میتواند تخلفات رانندگی را تشخیص دهد، الگوهای ترافیکی را تحلیل کند و برای زمانبندی چراغهای راهنمایی پیشنهادهای بهینه ارایه دهد، دادههایی که این سامانه جمعآوری میکند، برای برنامهریزی شهری، توسعه زیرساختها و حتی طراحی سیاستهای بیمه و خدمات مالی ارزشمند است. به همین دلیل TraffixAi فراتر از یک ابزار ترافیکی، یک پلتفرم دادهمحور برای مدیریت هوشمند شهر است.
مهمترین افتخارات بینالمللی شما در حوزه هوش مصنوعی چیست؟
یکی از مهمترین افتخارات من، عضویت در آکادمی علوم اروپاست، این عضویت بهعنوان نشانهای از اعتماد جامعه علمی جهانی، امکان همکاری و تعامل با دانشمندان برجسته دنیا را فراهم کرده است.
در حوزه رقابتهای بینالمللی هم موفق به دریافت جوایز متعددی شدهام که کسب مدال طلای نوآوری در EUROINVENT 2025 رومانی برای پروژه برج متاورسی آتابی، کسب مدال طلای جهانی در مسابقات اختراعات لهستان (E-NNOVATE)، کسب مقامهای برتر در پروژههای هوش مصنوعی و متاورس در نمایشگاههای بینالمللی ترکیه و کانادا ازجمله موفقیتهایی است که کسب کردهام؛ البته این افتخارات برای من فقط یک دستاورد شخصی نیستند، بلکه نشاندهنده توانمندی دانشمندان ایرانی در سطح جهانی هستند.
عضویت در آکادمی علوم اروپا چه اهمیتی برای شما و حوزه علم ایران دارد؟
این عضویت برای من یک افتخار بزرگ و درعینحال مسوولیتی سنگین است، قرارگرفتن در جمع برجستهترین دانشمندان اروپا این فرصت را ایجاد کرده تا در شبکهای بینالمللی از تحقیقات حضور داشته باشم و در جریان تازهترین دستاوردهای علمی دنیا قرار بگیرم.
از نگاه ملی، این عضویت نشان میدهد پژوهشگران ایرانی میتوانند در معتبرترین محافل علمی جهان حضور موثر داشته باشند و ظرفیتهای علمی کشور را معرفی کنند.
آینده هوش مصنوعی در ایران را چطور میبینید؟
ایران ظرفیت بالایی برای توسعه هوش مصنوعی دارد. جوانان بااستعداد، پژوهشگران توانمند و دانشگاههای فعال در این حوزه سرمایههای ارزشمندی هستند. اگر زیرساختها و سیاستگذاریهای مناسب ایجاد شود، هوش مصنوعی میتواند در حوزههایی مانند سلامت، حملونقل، بانکداری و آموزش تحول جدی ایجاد کند.
به باور من،AI میتواند موتور محرک توسعه ملی ایران باشد؛ هم برای رشد اقتصادی و هم برای ارتقای جایگاه علمی کشور در سطح بینالمللی.
نسل Z چه نقشی در توسعه این فناوری در کشور دارد؟
نسل Z نسلی است که از کودکی با فناوری بزرگ شده است. برای این نسل، کار با ابزارهای دیجیتال و فضای مجازی کاملا طبیعی است و همین موضوع باعث میشود یادگیری و بهکارگیری فناوریهای نو مثل هوش مصنوعی برایشان بسیار سادهتر باشد.
اگر فرصتها و آموزشهای لازم برای آنها فراهم شود، میتوانند از مصرفکننده به تولیدکننده فناوری تبدیل شوند و موتور اصلی حرکت ایران بهسمت اقتصاد دیجیتال باشند.
رویای بزرگ شما در حوزه هوش مصنوعی چیست؟
رویای من این است که ایران به یکی از مراکز مهم تولید فناوری هوش مصنوعی در منطقه تبدیل شود. دوست دارم پروژههایی که امروز روی آنها کار میکنیم، روزی به دست جوانان ایرانی توسعه پیدا کند و کشور ما نه بهعنوان مصرفکننده، بلکه بهعنوان تولیدکننده و صادرکننده فناوری شناخته شود.
به اعتقاد من، هوش مصنوعی یک انتخاب نیست، یک ضرورت است، مدیرانی که امروز در صنایع خود از AI استفاده نکنند، در آیندهای نزدیک از رقابت حذف خواهند شد و امیدم این است که مدیران بهجای نگاه کوتاهمدت، استراتژی جدی برای دیجیتالیسازی و استفاده از هوش مصنوعی تدوین کنند.
دیدگاهتان را بنویسید