جایزه نوبل امسال فیزیک به جان جی هاپفیلد و اورست هینتون تعلق گرفت. جان جی هاپفیلد (JOHN J. HOPFIELD) استاد بازنشسته دانشگاه پرینستون زاده 15 ژوئیه 1933 است که بیشتر به دلیل مطالعاتش در مورد شبکه عصبی در 1982 شناخته شده است.

کتاب «خط مقدم» پر از جزئیاتی قوی و مستند از این دو سالِ پر از تلاشِ آقاحسن است؛ از روزهایی که به سوریه و لیبی رفت تا با دانش موشکی برگردد. از روزهایی که برای جنگ با دنیا در تقلا بود. او یک نفر بود اما از تنهایی راه، وحشت نمی‌کرد. انگار که قدرتش را و ایمانش را از منبعی ورای تمام منابع امید در دنیا می‌گرفت.

«ربات‌های جراح» ‌در دهه‌های اخیر وارد حوزه پزشکی شده‌‌ و با قابلیت‌های شگفت‌انگیز خود‌ در عمل جراحی از راه دور، می‌توانند جان بسیاری از انسان‌ها را نجات داده یا از درد آن‌ها بکاهند. جراحان می‌توانند از فاصله‌ای چند صد کیلومتری و در شرایطی که امکان حضور بر بالین بیمار را ندارند، با استفاده از ربات جراح و شبکه اینترنت، عمل جراحی را بادقت بالا انجام دهند.

بعد از گذشت نزدیک به دو دهه از تصویب «آیین‌نامه راهنمایی رانندگی» که براساس بند 13 آن، خودروهای ایرانی باید به پلاک سوم مجهز شوند، مقدمات نصب «پلاک سوم» بر خودروهای ایران در حال انجام است. اما پلاک سوم‌ چیست و چطور کار می‌کند؟ چه کمکی به حل مشکلات ترافیکی و امنیتی می‌کند؟ کدام کشورها این نوع پلاک را دارند؟ این سؤالاتی است که در این گزارش سعی شده به آنها پاسخ داده شود.

مسعود شریفی، دانشمند ایرانی حوزه رباتیک، اکنون معاون فنی و مهندسی شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سیناست که در ایران و کانادا تحصیل کرده است. او که متولد سال 1368 است، مقطع کارشناسی ارشد را در دانشگاه صنعتی شریف به پایان می‌رساند. سپس با هدف کسب دانش، اشتغال و زندگی به کانادا می‌رود شریفی در گفت‌وگو با مجله «دانشمند» از علاقه‌مندی سایر کشورها نسبت به خرید ربات جراح سینا گفته است.

به اتهام آدم‌ربایی دستگیر شده است،‌ دختر جوان که شاکی پرونده است ادعا می‌کند وقتی سوار خودرویی که فکر می‌کرده مسافرکش است، شده، این مرد جوان، ناگهان به خیابانی خلوت پیچیده و در آن‌جا با تهدید به قتل، قصد آزارش را داشته اما قبل از آن‌که مرد جوان بتواند نیت شوم خودش را اجرا کند، او فرار کرده و ماجرا را به پلیس گفته و حالا مرد جوان دستگیر شده است. مرد اما می‌گوید همة حرف‌های دختر دروغ است و او اصلاً قصد آدم‌ربایی نداشته است. من حتی یک پرونده هم ندارم، چطور ممکنه برم دنبال آدم‌ربایی و دزدیدن ناموس مردم؟ اما او بالاخره چگونه ‌شناسایی شده است؟ بدون تصویری از چهره‌اش، بدون بر جای گذاشتن اثر انگشت و... جواب این‌جاست که «بانک اطلاعات هویت ژنتیکی»، بانکی که هویت مجرمان خطرناک و تبهکاران خشن را افشا می‌کند و مرد جوان هم از طریق اطلاعات همین بانک،‌ تبهکاری‌هایش در پنج استان مختلف کشور فاش شده است. دکتر رضا رئوفیان برای ما توضیح می‌دهد که چگونه این ماجرا کشف می‌شود؟

ایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۴ چهارم اکتبر ۲۰۲۴ اعلام شد و امسال این جایزه به پروفسور جان هاپفیلد و پروفسور جُفری هینتون اهدا شد. اما این‌بار موضوع کمی متفاوت است؛ به‌جای اکتشافات معمول درباره دنیای طبیعی، این جایزه برای چیزی کمی مصنوعی‌تر اهدا شد و بنیاد نوبل نیز در بیانیه مطبوعاتی خود درباره نوبل فیزیک اعلام کرد: «برای اکتشافات و اختراعات بنیادی که یادگیری ماشینی را به کمک شبکه‌های عصبی مصنوعی، ممکن ساختند.» دو مدل یادگیری ماشینی (ML) برجسته شدند: شبکه ‌هاپفیلد و ماشین بولتزمن. این ممکن است برخی را شگفت‌زده کند؛ چون انگار به نظر می‌رسد یادگیری ماشینی چندان نسبتی با فیزیک نداشته باشد اما بسیاری از مفاهیم بنیادی یادگیری ماشینی اولیه از سیستم‌های مرتبط با فیزیک الهام گرفته‌اند.

توسعه صنعت موشکی در حالی صورت گرفته که تا چند دهه قبل، در دوران جنگ تحمیلی، کشور ما حتی ساده‌ترین تجهیزات موشکی را به‌سختی فراهم و درمقابل، دشمن بعثی با موشک‌هایی که از غرب گرفته بود، شهرهای ما را موشک‌باران می‌کرد. طی چند دهه با تلاش مهندسان و متخصصان این مرزوبوم، حالا موشک‌های دوربرد نقطه‌زن رادارگریز ایران، همه دنیا را به شگفتی واداشته است. برای بررسی موفقیت ایران در این عرصه، به سراغ «سردار عبدالفتاح اهوازیان» کارشناس جبهه مقاومت، رزمنده هشت سال دفاع مقدس و همرزم سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، رفته‌ایم تا برای ما از موفقیت‌های کشور در این حوزه بگوید.