«تا سال گذشته تنها یک محصول سلول‌درمانی در بازار داشتیم و رتبه دوازدهم جهان را در اختیار داشتیم اما امسال با عرضه پنج محصول، به رتبه هشتم رسیده‌ایم. هدف ما قرارگرفتن در میان پنج کشور برتر دنیا در این حوزه و بی‌نیاز شدن بیماران از سفر درمانی به خارج است».
این سخنان، گفته دکتر قانعی، دبیر ستاد زیست‌فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی کشور است که اواسط مردادماه در کنفرانسی خبری از پیشرفت شگفت‌انگیز ایران در حوزه سلول‌های بنیادی و تولید داروهای قابل‌توجه در این حوزه خبر داده بود. اما این داروها چیست؟
نخستین دارویی که در زمینه سلول‌درمانی در ایران تولید شده است؛ دارویی است که برای درمان بیماری پیوند در برابر میزبان (GVHD) کاربرد دارد؛ GVHD بیماری‌ای است که در بیماران پس از پیوند رخ می‌دهد و می‌تواند علایم شدید و حتی تهدیدکننده حیات ایجاد کند.
این بیماری وقتی اتفاق می‌افتد که سلول‌های ایمنی پیوندی به بافت‌های بدن گیرنده حمله می‌کنند و می‌تواند نتایج پیوند را به خطر بیندازد.
امید تازه برای بیماران لک و پیس
محصول سلول‌درمانی دیگری که وارد بازار شده است، برای درمان بیماری ویتیلیگو (Vitiligo) کاربرد دارد؛ ویتیلیگو یک بیماری خودایمنی بوده و یکی از اختلالات پوستی به حساب می‌آید که علیه سلول‌های رنگدانه ای پوست عمل می‌کند و موجب ازبین‌رفتن آن‌ها می‌شود.
به این بیماری در زبان عامیانه لک و پیس، برص و پیسی می‌گویند. بیماری ویتیلیگو (برص) یکی از مشکلات خودایمنی بدن بوده که روی پوست فردی که به این بیماری مبتلا می‌شود، تا مدت‌زمان زیادی موجب ایجاد لکه‌های سفیدرنگ می‌شود که از اصلی‌ترین دلایل بروز این بیماری، کمبود ملانین در بدن است.
پروژه سلول‌درمانی سرطان معده
یک پروژه سلول‌درمانی سرطان معده نیز در مشهد در حال پیگیری است، علاوه‌بر این در تهران نیز آزمایش‌هایی مربوط به سرطان خون در دست اجراست، این فرآیندها معمولا دو تا سه سال به طول می‌انجامد تا پس از بررسی و تایید سازمان غذا و دارو، به پروتکلی تبدیل شوند که قابل‌استفاده باشد.
ویروس‌درمانی سرطان‌های تخمدان، مثانه و پروستات
سلول‌های بنیادی و ویروس‌درمانی از پیشرفته‌ترین حوزه‌های پژوهش در پزشکی نوین هستند که امیدهای زیادی برای درمان بیماری‌های پیچیده به‌وجود آورده‌اند. سلول‌های بنیادی، به‌دلیل توانایی تبدیل‌شدن به انواع سلول‌های بدن، می‌توانند در بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده مانند مغز، قلب یا نخاع، نقش مهمی ایفا کنند.
از سوی دیگر، ویروس‌درمانی به معنای استفاده هدفمند از ویروس‌های ضعیف‌شده یا مهندسی‌شده برای ازبین‌بردن سلول‌های بیمار، مانند سلول‌های سرطانی است.
این دو حوزه، به‌ویژه زمانی که با هم ترکیب شوند، می‌توانند راهکارهای نوآورانه و کم‌عوارض برای درمان بیماری‌هایی فراهم کنند که تاکنون درمان موثری نداشته‌اند.
در ویروس‌درمانی، از ویروس‌های مهندسی‌شده برای انتقال ژن‌های درمانی به درون سلول‌های بنیادی (مانند سلول‌های مزانشیمی) استفاده می‌شود، سپس این سلول‌های حامل ویروس به بدن تزریق می‌شوند و به‌طور طبیعی به محل آسیب‌دیده یا تومور حرکت می‌کنند. این ترکیب باعث می‌شود درمان، دقیق‌تر، موثرتر و با عوارض کمتر انجام شود، زیرا هم ویروس‌ها هدفمند عمل کرده و هم سلول‌های بنیادی به بازسازی بافت‌ها کمک می‌کنند.
در ماه‌های اخیر، چندین محصول در حوزه «ویروس‌درمانی» در مرحله فاز یک بالینی و اخذ مجوز در سازمان غذا و دارو قرار دارند، این محصولات برای درمان سرطان‌های مثانه، تخمدان و پروستات طراحی شده‌اند.
تبدیل ایران به یکی از ۱۰ کشور پیشرو در پزشکی بازساختی
برنامه‌ریزی برای انتقال فناوری حداقل دو محصول به کشورهای منطقه و ارتقای جایگاه ایران به رتبه هشتم در میان ۱۰ کشور برتر دنیا در حوزه پزشکی بازساختی، از اهدافی است که در ایران دنبال می‌شود.
در حوزه اقتصادی، برنامه‌ریزی شده است که با تجاری‌سازی حداقل ۱۵ محصول جدید، ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور ایجاد شود.
بومی‌سازی محصولات پیشرفته در سلول‌درمانی و مهندسی بافت
ستاد زیست‌فناوری در نظر دارد فراخوان رسمی تولید محصولاتی در حوزه‌های پزشکی بازساختی، سلول‌درمانی، ژن‌درمانی و مهندسی بافت را منتشر کند. هدف اصلی این فراخوان، توسعه ظرفیت تولید داخلی محصولاتی است که در سطح جهانی مجوز تولید و عرضه به عنوان دارو را دارند اما تاکنون در کشور به‌صورت واردات رسمی یا تولید داخلی عرضه نشده‌اند. در این فراخوان، انتظار از شرکت‌ها این است که با بهره‌گیری از توانمندی‌های علمی، فنی، تجهیزات و زیرساخت‌های موجود، پروپوزال‌های جامع و دقیق ارایه دهند. این پروپوزال‌ها باید شامل طرح تولید محصول، برنامه زمان‌بندی، برآورد هزینه‌ها و استراتژی‌های بازاریابی باشند. همچنین انتظار می‌رود شرکت‌ها آمادگی لازم برای راه‌اندازی خط تولید، رعایت استانداردهای کیفی و طی مراحل دریافت مجوزهای قانونی را داشته باشند.
هدف‌گذاری برای تجاری‌سازی ۱۵ محصول جدید پزشکی بازساختی
پس از دریافت پروپوزال‌ها، کارشناسان ستاد و نهادهای مرتبط، آن‌ها را از جنبه‌های فنی، علمی و اقتصادی به‌دقت بررسی خواهند کرد و شرکت‌های واجد شرایط جهت همکاری و اجرای طرح انتخاب خواهند شد. این فرآیند به گونه‌ای طراحی شده که علاوه بر ارتقای کیفیت تولیدات داخلی، توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان را تقویت کرده و توسعه بازار محصولات پیشرفته را تسهیل کند. اجرای این طرح، بخشی از برنامه گسترده‌تر ستاد برای تجاری‌سازی حداقل ۱۵ محصول جدید در حوزه پزشکی بازساختی است.
این محصولات، داروهای نسل جدیدی هستند که در سطح بین‌المللی تایید شده و می‌توانند تحول اساسی در درمان بیماری‌های صعب‌العلاج ایجاد کنند. به‌کارگیری این داروها در کشور علاوه بر تامین نیازهای داخلی، فرصت‌های صادراتی و ارزآوری قابل‌توجهی را نیز به همراه خواهد داشت.
دیدگاهتان را بنویسید