اغراق نیست اگر گفته شود که هرگاه درباره پیوند مغز استخوان در مجامع علمی منطقه و دنیا بحث و گفت‌وگو می‌شود، نام ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو منطقه در حوزه پیوند مغز استخوان مطرح می‌شود، از جهت آماری، آمار پیوند مغز استخوان کشور، با فاصله از دیگر کشورهای منطقه، پیشتاز است، با وجود این، یکی از مشکلاتی که بعد از پیوند ممکن است رخ دهد «پس‌زدن پیوند» است. پس‌زدن پیوند به این صورت است که هنگامی که برای یک بیمار سرطانی، پیوند مغز استخوان انجام می‌شود، سلول‌های ایمنی یک انسان سالم به بدن یک بیمار سرطانی منتقل می‌شود تا با سلول‌های سرطانی مبارزه کند اما باتوجه‌به این‌که این سلول‌ها از بدن یک انسان سالم منتقل شده، نه‌تنها علیه سرطان مبارزه می‌کند، بلکه منجر به حمله به سلول‌های سالم آن بیمار هم می‌شود؛ به همین دلیل، این بیماری «پیوند علیه میزبان» نامیده شده و در اصل یک بیماری خودایمن است که کاملا کشنده بوده و در صورت عدم کنترل در بیماران پیوندی مغز استخوان، منجر به فوت این بیماران می‌شود. در این شرایط برای آن‌که به سیستم ایمنی بدن دستور داده شود تا این سلول پیوندزده شده را پس نزند، باید از فرآورده‌هایی مانند «دستروسل» استفاده کرد. در این گزارش به این داروی شگفت‌انگیز ایرانی و کاربردهای درمانی آن پرداخته شده است.
داروی دستروسل برای بیماری «پیوند علیه میزبان» (Graft-versus-host disease) یا پس‌زدن پیوند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بیماری یک سندرم است که با التهاب در اندام‌های مختلف مشخص می‌شود، بیماری پیوند در برابر میزبان، معمولا با پیوند مغز استخوان و پیوند سلول‌های بنیادی ایجاد می‌شود.
داروی دستروسل به‌طرز قابل‌توجهی می‌تواند عوارض GVHD را کاهش دهد و این محصول که به همت شرکت دانش‌بنیان ایرانی تولید و تجاری‌سازی شده است، امید به زندگی بیماران پیوند مغز استخوان را به‌طرز قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد.
این فرآورده سلول‌درمانی تزریقی، ازسوی شرکت دانش‌بنیان ایرانی به نام «تسکین» که نوآوری در درمان مبتنی بر ژن و سلول را سرلوحه کار قرار داده و یکی از شرکت‌های پیشرو در زمینه راهکارها و محصولات سلولی و ژنی است تولید شده است، تشکیل ارایه درمان‌های پیشرفته برای بیماری‌های حاد مانند سرطان، خودایمنی و اختلالات التهابی را مهم‌ترین ماموریت خود عنوان کرده است.
دستروسل چه می‌کند؟
بیماران، پس از پیوند، نیاز به داروهای سرکوب‌کننده ایمنی پیدا می‌کنند که این داروها ایمنی را تضعیف می‌کنند و با این شرایط، خطر عفونت و ابتلای به بیماری‌های گوناگون افزایش می‌یابد، استفاده از این فرآورده سلول‌درمانی در بیماران پیوندشده، باعث استفاده کمتر از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی که خطرات بسیاری به‌دنبال دارند می‌شود.
دکتر ناصر اقدمی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان بازساختی تسکین با اشاره به تلاش جدی تیم متخصصان و فناوران شرکت برای حرکت در مسیر رفع یکی از مهم‌ترین نیازهای کشور می‌گوید: «این حرکت به کمک یک گروه انجام شد و این داروی آلوژنیک، برای نخستین‌بار است که در ایران برای بیماران پیوند مغز استخوان استفاده می‌شود. این دارو همچنین نخستین داروی آلوژنیک تولیدی در کشور است که پس از طی مراحل تست نهایی، تولید انبوه این داروی سلولی آغاز شده است.» وی درخصوص برنامه‌های صادراتی نخستین داروی سلول‌درمانی کشور و عرضه در بازارهای جهانی می‌افزاید: «قطعا ما برنامه‌ریزی‌هایی برای حضور در بازارهای بین‌المللی داریم و با کشورهای منطقه ازجمله عراق، دوبی و … مذاکراتی را انجام داده‌ایم.» دکتر اقدمی در توضیح می‌افزاید: «باتوجه‌به مستندات و امور بالینی انجام شده در حوزه سلول‌درمانی، موفق به تولید و ورود نخستین محصول سلولی با منشا غیرخودی در لیست دارویی ایران شدیم که از این پس قادر به بهره‌مندی از این دارو در کشور خواهیم بود.»
به گفته وی، گزارش‌های مطالعاتی حاکی از آن است که این داروی سلولی در بیشتر از ۶۰ درصد موارد، بیماری را کنترل و یا درمان می‌کند، تزریق داروی «دستروسل» تقریبا در صددرصد موارد باعث کاهش علایم شده و بیمار را از مرگ نجات می‌دهد.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان می‌افزاید: «این دارو می‌تواند در کنترل سیستم ایمنی که بیش از اندازه فعال شده و علیه سلول‌های خودی نیز واکنش نشان می‌دهد به‌خوبی عمل کند و علایم بیماری را از بین ببرد.»
تایید سازمان غذا و داروی آمریکا
دکتر اقدمی ضمن اشاره به هدف‌گذاری بیماری «پیوند علیه میزبان» یا GvHD در تولید این دارو می‌گوید: «به‌دنبال انجام فرآیند مطالعاتی روی این سلول که به‌صورت همزمان در کشورهای سوئد، کانادا و ایران انجام شده و حدود پنج سال به طول انجامید، نتایج بررسی شد که نتیجه تمامی این مطالعات به سازمان غذا و دارو آمریکا ارایه شده و پس از تایید این سازمان، مجوز انجام مطالعات انسانی در آمریکا نیز صادر شد و درنهایت تمامی این مستندات جمع‌آوری و درایران در مقابله با بیماری «پیوند علیه میزبان» به کار گرفته شد.»
با خودی‌ها نجنگ!
استفاده از کورتون در درمان بیماری «پیوند علیه میزبان» صورت می‌گیرد که در برخی از موارد ممکن است بیماران به کورتون مقاومت نشان دهند و آن‌جا دیگر نمی‌توان از داروهای قوی‌تری استفاده کرد، زیرا داروهای قوی‌تر موجب بالا آمدن سلول‌های سرطانی و عود کردن بیماری می‌شوند. در این مرحله، داروی سلولی دستروسل به بیمار تزریق می‌شود تا سیستم ایمنی بیمار را تنظیم کند تا آن‌جایی‌که لازم است با سرطان می‌جنگد و آن‌جایی‌که باید به سلول‌های خودی حمله کند، دیگر این کار را نکرده و امکان حمله سلول‌های ایمنی به سلول‌های خودی را فراهم نکند.
چه عوارضی دارد؟
درباره عوارض ناشی از استفاده از این داروی سلولی باید گفت: «مطالعات نشان داده‌اند باتوجه‌به این‌که این سلول از پرده‌های جنینی جدا می‌شود، هم در تولید محصول و هم در آزمایش‌ها روی حیوانات هیچ عوارضی را نشان نداده است.»
یک ایرانی مقیم سوئد
اساس اولیه و فناوری اولیه داروی دستروسل را یک ایرانی در سوئد بنا نهاده و مطالعات نخستین داروی سلولی کشور ازسوی دکتر بهنام صادقی در آزمایشگاه دانشگاه سوئد انجام شده که بخشی از این کارهای اولیه مطالعاتی روی سلول و بخشی دیگر نیز روی حیوانات انجام شده است.
دیدگاهتان را بنویسید