«ربات جراح سینا» که یک ربات ایرانی است ازسوی یک شرکت دانشبنیان طراحی و ساخته شده و بهزودی به بیمارستانهای کشور راه پیدا میکند، این در حالی است که اکنون چهار دستگاه از این ربات در کشور اندونزی که از جزایر کوچک دور از مرکز تشکیل شده، درحال خدمترسانی به بیمارانی است که به جراح دسترسی مستقیم ندارند.
البته نمونههای خارجی دیگری از این ربات در جهان تولید شده که معروفترین آنها ربات جراح داوینچی است. علاوهبر سامانه جراحی رباتیک از راه دور سینا یا همان ربات جراح سینا، رباتهای دستیار هم بهوسیله این شرکت دانشبنیان ایرانی طراحی و ساخته شده است. این رباتها در مدلهای مختلفی عرضه شدهاند.
سامانه جراحی رباتیک از راه دور سینا
یکی از سامانههای جراحی رباتیک سینا که با نام «فلکس» معرفی شده است، یک سامانه جراحی رباتیک از راه دور است که قابلیت انجام عملهای جراحی با حداقل آسیب در حفره شکمی، قفسه سینه و حفره لگنی به روش رباتیک را برای جراحان و بیماران ایجاد کرده است. عنوان «سامانه» به این علت به آن داده شده که از دو بخش اصلی تشکیل شده است.
بخش اول «کنسول کنترل فرآیند جراحی» است که در اختیار جراح قرار دارد. تصویری که این کنسول از موضع جراحی در اختیار جراح قرار میدهد از لحاظ زمانی همان تصویری است که از موضع جراحی دریافت شده است. این کنسول، همزمان فرامین حرکتی دستان جراح، انگشتان و پاهای او را دریافت میکند و با استفاده از قابلیتهای حذف لرزش و مقیاسگذاری، به رباتهای جراح میرساند.
بخش دوم این سامانه «مجموعه تخت جراحی و رباتهای جراح و تصویربردار بر بالین بیمار» است. این مجموعه بر بالین بیمار قرار دارد و حرکات دریافتشده از کنسول جراحی را در زمان حقیقی و دقیق روی بدن بیمار و در موضع عمل جراحی اعمال میکند.
جراحی با شکافهای میلیمتری
این سامانه قادر است پیچیدهترین جراحیها در اعماق حفره شکمی را فقط از طریق دو یا سه شکاف پنج میلیمتری و یک شکاف ۱۰ میلیمتری انجام دهد. برخلاف جراحی لاپاروسکوپی، در این روش، هیچ محدودیت حرکتی در مچ و انگشتان دست جراح وجود ندارد و حرکات دستهای جراح معکوس نیستند. علاوهبرآن، سینا قابلیت خمشدن ۹۰ درجهای مچ به طرفین و چرخش موضعی نامحدود در هر جهت را فراتر از قابلیتهای طبیعی دستان جراح به فرآیند جراحی اضافه میکند.
مدل دیگر ربات سینا که «استریت» نامگذاری شده از فرآیند جراحی لاپاروسکوپی الگوبرداری شده و شرایطی مشابه شرایط جراحی لاپاروسکوپی با حرکات معکوس را برای جراحان تداعی خواهد کرد. این مدل، مناسب جراحانی است که به جراحی لاپاروسکوپی عادت دارند و در آن حوزه متبحر هستند.
مزایای اصلی استفاده از این سامانه نه فقط در بحث جراحی از راه دور، بلکه در حالت محلی و از اتاقی در کنار اتاق عمل اصلی نیز مطرح است.
مزایای استفاده از سامانه جراحی رباتیک سینا
شرکت دانشبنیانی که این سامانه را توسعه داده چندین مزیت برای آن معرفی کرده است.
الف- ارتباط به صورت محلی/ اینترنتی
ارتباط بین دو بخش (مکان بیمار و مکان جراح) بهصورت محلی یا از طریق اینترنت از راه دور میسر شده و جراح میتواند عمل جراحی را از شهری تا شهر دیگر انجام دهد؛ بنابراین انجام جراحی در مناطق دوردست میسر میشود و نیازی به سفر بیمار یا جراح از شهری به شهر دیگر نخواهد بود.
ب- مقیاسگذاری حرکت دست جراح
در حالت پیشفرض، بین حرکات دست جراح در کنسول جراحی و ابزارهای جراحی رباتیک در شکم بیمار، تناظر یکبهیک وجود دارد اما میتوان بهمنظور افزایش دقت، این مقدار را تغییر داد؛ بهاینترتیب با حرکت دست جراح، ابزارها به مقدار کمتری حرکت میکنند و انجام حرکات بسیار ظریف امکانپذیر میشود.
ج- حذف لرزش از حرکات دست جراح
این سامانه قادر است به صورت خودکار لرزش دستان جراح را تشخیص دهد و حرکت ناشی از لرزش را از حرکت اصلی دست جراح جدا کند و تنها حرکت اصلی را روی ابزارها اعمال کند.
د- دورکردن جراح از عوامل بیماریزا در اتاق عمل
حتی در صورت استفاده محلی از این سامانه، کنسول جراحی و رباتهای جراح میتوانند در ۲ اتاق جدا از هم کار کنند. به این ترتیب، جراح در معرض عفونتهای بدن بیمار، تشعشعات حین تصویربرداری، گازهای بیهوشی و دی اکسید کربن مورد استفاده در عملهای لاپاروسکوپی قرار نمیگیرد.
ه- ایجاد شرایط کاری ارگونومیک برای جراح
طراحی کنسول جراحی این سامانه بهگونهای است که با قابلیت تنظیم پارامترهای ارگونومیک متعدد، راحتی بیشتری را برای جراح ایجاد میکند.
و- کاهش جراحات واردشده به بیمار
با استفاده از سامانه رباتیک سینا، بدون نیاز به ورود دست جراح به داخل شکم بیمار، با بهرهگیری از ابزارهای انعطافپذیر میتوان حرکات دست و انگشتان جراح را در داخل بدن بیمار و با عبور از یک شکاف پنج میلیمتری به اجرا درآورد.
ربات دستیار جراح
این سامانه بهعنوان ربات دستیار جراح در جراحی لاپاروسکوپی روبولنز به عنوان دست سوم جراح، وظیفه حمل و نگهداری دوربین لاپاروسکوپی و تصویربرداری حین جراحی لاپاروسکوپی را برعهده دارد. در روشهای معمول جراحی لاپاروسکوپی، یک دستیار انسانی این وظیفه را بر عهده دارد.
این ربات در دو مدل بِدساید و اِستند اِلون طراحی و ساخته شده است. مدل بِد ساید، مدلی است که به تخت جراحی عمومی متصل شده و میتواند بهصورت یکپارچه با تخت جراحی حرکت کرده و در عملهای جراحی عمومی روی احشایء نرم و متحرک حفره شکمی مشارکت کند. همچنین در مواقع لزوم بدون توقف در فرآیند جراحی همراه با تخت جراحی به طرفین حرکت میکند.
در مدل دوم، ربات بهطور مستقل روی ارابه و چرخهای متعلق به خود دستگاه نصب میشود و کاملاً بهصورت پرتابل میتواند بین اتاق عملهای مختلف حرکت و در عملهای جراحی لاپاروسکوپی مشارکت کند.
کاربرد ربات دستیار جراح
وجود عوامل انسانی ازجمله خستگی فرد نگهدارنده دوربین و احتمال اشتباه او در تهیه تصویر از موضع جراحی بهعنوان یکی از عوامل اصلی جایگزینی او با یک بازوی رباتیکی مطرح شده است. این بازو در کنترل مستقیم خود جراح قرار دارد و فرامین حرکتی را از حرکات پا یا دستان جراح دریافت میکند.
همچنین امکان صحبت جراح با ربات و کنترل ربات از طریق فرامین صوتی امکانپذیر است. علاوهبر این، سامانه مذکور قابلیت رهگیری ابزار جراحی با استفاده از پردازش تصاویر دریافتی را نیز در اختیار دارد و میتواند بدون نیاز به فرمان جراح، به هر سمتی که ابزار جراحی حرکت میکند، حرکت کند و همواره بهگونهای تصویر بگیرد که ابزار جراحی در وسط تصویر موضع عمل قرار بگیرد.
مزایا
از مزایای این ربات دستیار جراح میتوان به امکان حرکت در ۶ جهت اشاره کرد. فراهمسازی تصویر پایدار بدون ایجاد حرکات ناخواسته و لرزش، کاهش زمان عمل جراحی، کاهش نیاز به جراحان کمکی، امکان آمادهسازی برای جراحی در کمتر از ۱۰۰ ثانیه، جانمایی سر ربات در بالای سر جراح و عدم تماس با سایر لوازم جراحی و دست جراح از دیگر مزایای استفاده از این دستیار جراح است. همچنین این دستیار بهراحتی میتواند بین اتاقهای جراحی جابهجا شود. علاوه بر این، امکان جداسازی و استرلیزه کردن آسان بخشهای مختلف ربات و امکان اتوکلاو کردن سر ربات از مزایای دیگر ربات دستیار جراح است.
رقیبی به نام داوینچی
یکی از رباتهایی که برای جراحی در آمریکا ساخته و با عنوان داوینچی نامگذاری شده، مورد استفاده بسیاری از بیمارستانها قرار گرفته است. به گفته سازندگان، این ربات میتواند جراحیهای مختلف از جمله جراحی قلب، جراحی کولورکتال، جراحیهای عمومی، زنان و زایمان، سر و گردن، قفسه سینه و جراحی اورولوژی را انجام دهد. با سامانه جراحی داوینچی، جراحان از طریق تنها چند برش کوچک کار میکنند. این سامانه دارای ویژگیهایی ازجمله دید سهبعدی با کیفیت بالا و همچنین ابزار کوچکی است که به مراتب بیشتر از دست انسان خم میشود و میچرخد.
درنتیجه، سامانه داوینچی، جراح را قادر میسازد با افزایش بینایی، دقت و کنترل کار کند. فناوری داوینچی حرکات دست جراح را به حرکات کوچکتر و دقیقتر برای ابزاری کوچک در داخل بدن ترجمه میکند.
هر عمل جراحی ممکن است عوارض جدی ازجمله مرگ را بهدنبال داشته باشد، سامانه داوینچی هم از این قاعده مستثنا نبوده است. بهمنماه سال گذشته ربات جراحی داوینچی روده کوچک یک زن را حین عمل سوزاند و سوراخ کرد؛ در نتیجه این بیمار فوت کرد.
بر اساس شکایتی که همسر این بیمار طرح کرده، شرکت سازنده تاکنون صدها شکایت و گزارش درمورد نقص ربات خود دریافت کرده است. بسیاری از این شکایات به تَرَکها یا شکافهایی در نوک لاستیکی مورد استفاده برای پوشاندن ابزارهای فلزی داوینچی اشاره کردهاند که این نقصها باعث شده تا برق بدون اطلاع جراحان جریان پیدا کند و باعث سوختگی موضع جراحی شود.
دیدگاهتان را بنویسید