گفتوگو را با این سؤال شروع کنیم که «باشگاه دانشپژوهان جوان» چطور متولد شد؟
باشگاه دانشپژوهان جوان از سال ۶۶ بهمنظور گسترش رشته ریاضی فیزیک و تقویت علوم مهندسی در دانشگاهها از طریق برگزاری المپیاد ریاضی در سطح متوسطه دوم، کار خود را شروع کرد؛ البته آن زمان، باشگاه یک دفتر بود که زیر نظر «سازمان پژوهش و برنامهریزی درسی» فعالیت میکرد. بعد از آن برگزاری المپیادهای فیزیک، شیمی، ادبیات، زیستشناسی و رایانه را به برنامههایش اضافه کرد و بعد از مدتی هم المپیاد نجوم افزوده شد.
در سال ۱۳۷۴، باشگاه به «سازمان» ارتقا یافت و با نام «باشگاه دانشپژوهان جوان» فعالیت خود را رسماً شروع کرد.
اگرچه باشگاه دانشپژوهان جوان، محلی برای شناسایی و جذب نخبگان علمی و برگزاری المپیادهای ملی به شمار میرود، اما این سازمان، آموزش و حمایت از اعضای المپیاد و درخشش آنها در المپیادهای جهانی را هم برعهده دارد.
فعالیتهایی را که در دوران دانشآموزی بچهها شکل میگیرد بهطورکلی میتوان در دو بخش دستهبندی کرد؛ بخش اول بیشتر حول برگزاری مسابقات علمی و شرکت در المپیادهای جهانی و افتخارآفرینی برای کشور است.، شناسایی نخبگان مناطق محروم و کمک به ترویج مسائل علمی بخش دوم فعالیتهای باشگاه به شمار میرود. آموزش اعضا در راستای نیازهای کشور و انتقال چالشهای کشور به بچهها و ایجاد بستری برای نقشآفرینی نخبهها و همچنین حمایت و هدایت آنها هم از دیگر کارهای باشگاه است.
آیا باشگاه فقط برای دانشآموزان مدارس خاص و مثلاً سمپادیها سرمایهگذاری کرده و بهاصطلاح فقط به دانشآموزان نخبه توجه دارد؟
با آنکه درصد حضور دانشآموزان سمپادی بیشتر از دانشآموزان مدارس عادی است و مثلاً درحالحاضر ۷۵ درصد از مدالآوران ما را فارغالتحصیلان مدارس سمپاد تشکیل میدهند اما همه دانشآموزان کشور میتوانند در آزمونها و المپیادهایی که باشگاه دانشپژوهان جوان برگزار میکند، شرکت کنند.
البته باید این را هم بگویم که بههرحال به افرادی عنوان «دانشپژوه» و «فارغالتحصیل باشگاه» تعلق میگیرد که مدالآور المپیاد علمی بوده یا در زمینه علمی سرشناس باشند و بر این اساس مخاطبان اصلی باشگاه، «دانشپژوهان» هستند و ما با آنکه تا انتهای مسیر نخبه شدن در کنار آنها هستیم اما هدف ما تنها نخبهپروری نیست، بلکه ما بچهها را برای آینده آماده میکنیم.
و برای این کار چه برنامه و طرحهایی دارید؟
ما در کنار اینکه بچهها را برای المپیادها آماده میکنیم، سلسلهنشستهایی مانند «من و کشوری که دوستش دارم» را هم برای آنها برگزار میکنیم. در این نشستها، بچهها بدون واسطه با مسئولان و کارآفرینان یا مدالآورانی که در خارج از کشور تحصیل کردهاند، صحبت میکنند، آنها در این نشستها، سؤالاتشان را از این افراد میپرسند و دغدغههایشان را بیان میکنند، ما تلاش میکنیم الگوهای درستی از مدالآوران گذشته را به باشگاه دعوت کنیم تا به بچهها تدریس کنند و الگوی درستی برای بچهها باشند.
در کنار این نشستها، برنامه بازدیدهای علمی و معرفی فضاهایی را که نشان از پیشرفت کشور دارد هم اجرا میکنیم. تلاش ما بر این است تا بچهها با پیشرفتهای علمی کشور آشنا شوند، سعی میکنیم باشگاه مکانی باشد تا بچهها بعد از مدالآوری هم برای سایر کارها با باشگاه دانشپژوهان در ارتباط باشند.
دانشآموزان برای حضور در المپیادهای جهانی چه مسیری را طی میکنند؟
هر ساله در آذرماه، بخشنامه حضور در المپیاد به مدارس ارسال میشود. معمولاً در مرحله اول که در بهمنماه برگزار میشود و حالت پالایش دارد، حدود یکصدهزار نفر شرکت میکنند که تقریباً دههزار نفر از آنها پذیرفته میشوند.
در مرحله دوم که آزمون «تشریحی عمیق» است و اواخر فروردینماه یا اوایل اردیبهشتماه برگزار میشود، در هر یک از رشتههای ۱۴ المپیادی که باشگاه دانشپژوهان برگزار میکند، حدود ۴۰ نفر پذیرفته میشوند.
این افراد در طول تابستان بهصورت شبانهروزی بهمدت دوماه تحت آموزش و سنجش قرار میگیرند و بعد از این آموزش، آزمون مرحله سوم برگزار میشود که در هر رشته ممکن است تا ۱۰ آزمون تئوری و عملی برای ارزیابی بچهها برگزار شود.
در آزمونهای مرحله سوم، تعدادی از بچهها، مدال طلا و برخی مدال نقره و عدهای هم مدال برنز به دست میآورند و درنهایت، بعضی از بچهها هم مدالی کسب نمیکنند.
دانشآموزانی که در این مرحله، مدال طلا کسب کردهاند طبق مصوبه شورای فرهنگی و المپیاد جهان، از آبانماه سال بعد، دوره آموزش تیمیشان شروع میشود و تا اسفندماه بهصورت شبانهروزی دوره دارند و تلاش میکنند؛ البته برای عضویت در تیم، دوباره آزمون گرفته میشود و اعضای تیمها فروردینماه مشخص و آماده میشوند تا اواسط مردادماه به مسابقات جهانی اعزام شوند.
وضعیت دانشآموزان کشورمان در المپیادها چگونه است؟
دانشآموزان ایرانی در المپیادها پیشرفت چشمگیری داشتهاند؛ ما در طول سه سال، یعنی از ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ توانستیم ۴۲ مدال المپیاد جهانی را کسب کنیم. حال آنکه این عدد از جمع پنج سال قبل از سال ۱۴۰۱ بیشتر بوده است. ما پیش از سال ۱۴۰۱، در طول چهارسال، تنها ۲۶ مدال جهانی داشتیم و این پیشرفت در سه سال اخیر نشاندهنده توانایی علمی خوب بچهها است.
این موفقیتها چه تأثیری بر روند علمی کشور دارد؟
دستاوردهایی را که المپیاد علمی برای ما دارد از چند جهت میتوان بررسی کرد؛ نخست اینکه افتخارآفرینی برای کشور در عرصههای جهانی باعث میشود تا کشورهای دیگر باور کنند ایران در فضای نخبگانی، کشوری قوی و قدرتمند است و تواناییهای زیادی دارد.
موضوع بعدی، «عزت ملی» و «اعتمادبهنفسی» است که به دانشآموزان ما میدهد. وقتی دانشآموزان دیگر میبینند تیم المپیاد کشور ما توانسته بالاتر از بیشتر کشورها قرار بگیرد، با خودشان میگویند پس من هم میتوانم مانند این دانشآموزان نخبه باشم و این در آینده میتواند صنعت ایران را دگرگون کند.
واقعیت این است که نخبگان کشور ما میتوانند قویتر از نخبگان بسیاری از کشورها باشند و بهاینترتیب، در حوزه صنعت از بسیاری از کشورها پیشرفتهتر باشیم، به شرط آنکه به نخبگانمان اعتماد کنیم. کسب این مدالها شروعی برای یک خیزش علمی بزرگ است.
یکی از موضوعات مهم امروز ایران، بحث مهاجرت نخبگان است. باشگاه دانشپژوهان جوان در این حوزه چه کاری انجام داده است؟
همانطور که گفتید بحث مهاجرت نخبگان از موضوعات بسیار مهم برای هر کشوری است. امروز ما در کشور ایران شاهد آن هستیم که دانشآموزان نخبهای که آیندهساز کشور هستند متأسفانه با دعوت برخی دانشگاههای برتر دنیا برای ادامه تحصیل مهاجرت میکنند که برای برگرداندن این روند ما برنامههای مختلفی را داریم؛ البته نکتهای که باید به آن اشاره کرد این است که بحث مهاجرت دانشآموزان نخبه، موضوعی «فراسازمانی» است و تنها چالش باشگاه دانشپژوهان جوان نیست. این موضوع مسئلهای است که وزارت علوم، بنیاد ملی نخبگان، وزارت بهداشت و… هم درگیر آن هستند. با این حال، باشگاه دانشپژوهان جوان در این حوزه اقدامات خوبی انجام داده است که برگزاری سلسلهنشستهای «من و کشوری که دوستش دارم» برای پاسخگویی به ابهامات و سؤالات بچهها و آگاهسازی مسئولان از دغدغههای آنها کار بزرگی است.
در این نشستها، حضور مدالآورانی که در خارج از کشور تحصیل کرده و حالا به کشور بازگشتهاند، تأثیر زیادی بر دانشآموزان دارد و باعث میشود بچهها بفهمند که تحصیل در خارج از کشور با چه چالشهایی روبهرو است و چه موضوعی باعث شده تا این افراد به کشور بازگردند.
باشگاه برای ایجاد ارتباط بین نخبگان و بخشهای دولتی و صنعتی چه اقداماتی داشته است؟
همه تلاش ما بر این است تا زمینه نقشآفرینی مدالآوران را در کشور فراهم کنیم. با این هدف با برخی شرکتهای دانشبنیان صحبت کردهایم تا بچهها در آنجا مشغول به کار شوند و با مسئولان هم درباره طرح «مشاوران جوان دولت» گفتوگو کردهایم تا این بچهها با عنوان همیار نخبه جوان در کنار مسئولان باشند و یاد بگیرند و برای حل مسائل گام بردارند. در کل تلاشمان بر این است تا اثرگذاری بچهها دیده شود.
دیدگاهتان را بنویسید